فرو چاله ها ، رمزگُشای اسرار زمین لرزه
« قابل توجه هیدرو ژئولوژیست ها و زلزله شناسان »
در علم زمین شناسی و در مورد فروکش کردن و فرو رفتن سطح زمین با دو مقوله مهم و قابل توجه « فرونشست » و « فروچاله » روبرو هستیم که این دو مقوله بسیار با هم متفاوت و منشاء بوجود آمدن مختلفی دارند که متأسفانه زمین شناسان هر دو را با یک چوب می رانند و علت بوجود آمدن هر دو را برداشت بی رویه از آبهای زیر زمینی و پائین رفتن سطح آبهای زیر زمینی می دانند .
شک نیست که در این پنجاه ساله اخیر بیرحمانه به تاراج منابع آبهای زیرزمینی پرداختیم و سطح این منابع را بطرز وحشتناکی پائین برده ایم که اثرات مخرب آنرا اینک حس می کنیم .
یکی از اثرات این تخریب و پائین بردن منابع آبهای زیر زمینی ، فرونشست زمین دشت هاست که فعلاً تا نیم متر در بعضی نقاط فروکش کرده و ترک هائی بر سطح زمین بوجودآورده که این معضل در رفسنجان بیداد می کند بطوریکه این ترک های زمین باعث شکاف سقف و دیوارهای منازل و ساختمانها می شود و مردم این منطقه به این ترک های فرو نشستی زمین ، « درُم زمین » می گویند بنا براین فروکش کردن سطح وسیع و گسترده اما با پائین رفتن محدود و در حد دهها سانتیمتر ، « فرونشست » است و بررسی این موضوع در حیطه و پژوهش و مسئولیت هیدروژئولوژیست هاست و این مورد را در منطقه رفسنجان و دیگر مناطقی که بی رویه
دست به استخراج منابع آبهای زیر زمینی زده اند و نمی دانند که موهبت های طبیعت میراث گذشتگان به ما نیست تا حیف ومیل کنیم بلکه امانتی است از آیندگان در دست ما ، مشاهده می گردد.
و اما « فرو چاله » که ناگهان گودال خوفناکی به قطر حدود 60 متر و به ژرفای حدود صد متر بوجود می آید هیچ ارتباطی با برداشت بی رویه از منابع آبهای زیر زمینی ندارد و این موضوع فقط در دایره تحقیقات زمین شناس و زلزله شناس است که متأسفانه هنوز دانش زلزله شناسی هم به آن مرحله از تکامل نرسیده است که پی به ماهیت زمین لرزه ها ببرد و حفره های خالی شده زیر پوسته جامد زمین را بشناسد.
زیر پوسته جامد مناطق زلزله خیز زمین بی وقفه خالی می شود و سپس این پوسته می شکند و بر روی مذاب زیرین فرو می افتد که این فروافتادن ها زلزله است و جای شکستگی ها هم گسل می باشد که تداوم این عمل باعث تحلیل رفتن و کوچکتر شدن زمین می شود و اشتقاق وپراکندگی قاره ها و حرکت قاره آمریکا به سمت وسوی اقیانوس زلزله خیز آرام به علت تحلیل رفتن و کوچک شدن کره زمین می باشد یعنی نه تنها کره زمین بلکه همه سیارات با اقمارشان در روند تکاملی خود به تحلیل می روند وکوچک می شوند.
در اینجا باز هم متذکر می شوم که در روند خالی شدن زیر پوسته جامد مناطق زلزله خیز زمین ، ذرات و محتویات نامیرا و جاوید درون زمین به صورت انوار شفق قطبی از قطبین زمین خارج و به پهندشت فضا ساطع می شوند تا در گوشه دیگری از فضا ، ملات و مصالح زایش ستارگان آینده باشند.
اگر در منطقه داوران رفسجان فرو چاله ای به نام « چاه دریا » بوجود آمده مسبب آن وجود حفره و فضای خالی زیر آن بوده که در مقطع نا معلومی از زمان باعث سقوط و فرو افتادن قسمتی از خاک پوسته زمین این منطقه شده است و همچنین گودال اختیار آباد کرمان و یا فرو چاله های بوجود آمده در کبوترآهنگ همدان و بسیاری نقاط دیگر همه و همه این فرو چاله ها در اثر خالی شدن زیر پوسته جامد زمین و فرو افتادن بوجود می آیند .
فرو چاله ها به دو صورت نمود دارند :
1 ـ اگر فرافتادن ها در وسعت وشعاع محدود ولی ژرفای عمیق باشد منجر به پیدایش چاه دریا و یا گودال اختیارآباد می شود.
2 ـ اگر فرو افتادن وسقوط پوسته جامد زمین در وسعت وسیع و ارتفاع سقوط کم صورت پذیرد زمین لرزه ای مانند زلزله بم و یا زلزله ورزقان رخ میدهد که این فرو چاله به شکل بشقابی و اختلاف ارتفاع لبه های گسل یا لبه های این بشقاب در حد حداکتر یک متر یا دو متر ولی ارتفاع فرو کش کردن در مرکز بشقاب یا مرکز زلزله محسوس تر است بطوریکه باعث بالا آمدن سطح آب چاههای مرکز زلزله و یا زنده تر شدن و پر آب تر شدن قنات هائی که به مسیر مرکز بشقاب روان هستند می شود.
تفاوت فرونشست و فروچاله:
1 ـ فرونشست در اثر پائین رفتن سطح منایع آبهای زیرزمینی به صورت ندریجی و به ملایمت و به کُندی بوجود می آید ولی فرو چاله به صورت ناگهانی وسریع قسمتی از پوسته زمین می شکند و به داخل حفره خالی شده زیرین خود سقوط میکند.
2 ـ فرو نشست در همه مناطق کره زمین که برداشت بی رویه از منابع آبهای زیر زمینی داشته اند بوجود می آید ولی فرو چاله ها فقط در مناطق زلزله خیز رُخ میدهد .
3 ـ فرونشست ها در حد 50 سانتیمتر هستند ولی ژرفای فرو چاله ها گاهی به بالاتر از صد متر می رسد .
4 ـ وسعت فرونشست ها وسیع و همراه شکاف وترک های زمین است ولی وسعت و قطر دایره فرو چاله ها در حد و حدود 60 متر و یا کمتر است .
بی مناسبت نیست اگر گفته شود چنانچه به ناگهان سطح آب منابع زیرزمینی منطقه ای به طرز عجیب وغیر متعارف و دور از ذهنی پائین رود تعجب نکنید چون به ناگهان فرو چاله ای پنهان و عظیم با ژرفای بسیار زیاد در اعماق پنجاه یا صدمتری زیر سطح زمین بوجود آمده و آب های زیر زمینی منطقه را به درون خود بلعیده است .
احمد فتحی مدیر وبلاگ « اسرار ناب هستی » (1007)