به گزارش ماین نیوز، فیروزه یکی از سنگهای قیمتی است که از عهد باستان در ایران شناخته شده و از کتیبه بنیاد کاخ داریوش در شوش معلوم می شود در آن تاریخ سنگ فیروزه بنام "ˈاحسائین" نامیده می شد و از خوارزم برای زینت آلات کاخ آورده شده بود.
فیروزه سنگ آرزوهای تمام پادشاهان ممالک از زمان کوروش و داریوش است که به عنوان هدیه از طرف آنها به تمام سلاطین داده می شد.
در ایتالیا از فیروزه آبی و صاف که به "گوهر آبی" معروف است به عنوان گرانقیمت ترین جواهرات استفاده می شود.
قلب هنر فیروزه تراشی در سرزمین خورشید و پهنه تاریخی کهن این سرزمین می زند و فیروزه نیشابور با قدمت بیش از پنج هزار ساله و هنر فیروزه تراشی هنرمندان خراسانی با بیش از سه هزار سال قدمت نام این سنگ را با بهترین کیفیت در جهان به نام فیروزه نیشابور به ثبت رسانده است.
در این میان هنر فیرزوه تراشی با قدمت چندین هزار ساله قابلیت ثبت در فهرست میراث معنوی را دارد که در این راستا طبق اعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی اقدامات اولیه برای این ثبت صورت گرفته است. این اقدام می تواند گامی درجهت ثبت جهانی این هنر بومی، سنتی و تاریخی باشد.
هنرمندان فیروزه تراش که با نور چشم و خلاقیت و هنر خود طرحی بر دل سنگ فیروزه می گذارند که آن را زیبایی بخشیده و رنگ و لعاب فیروزه ای رنگش را درخشان و چشمگیر می کند. هنری که شاید با عزم مسوولان برای جاودانه شدن در مسیر هنرهای تاریخی به ثبت رسد.
فیروزه تراشی در هنرهای دیگری همچون فیروزه کوبی، حکاکی روی فیروزه و تابلو فیروزه نیز نمایان می شود و این هنر را به مراتب زیباتر به نمایش می گذارد.
فعالیت بیش از ۳۰۰ کارگاه تراش فیروزه در خراسان رضوی که از این منظر مقام نخست در کشور را دارد در حالی ادامه دارد که تنها حدود ۲۵ استادکار بر روی هنر فیروزه تراشی و هنرهای تابعه آن به صورت تخصصی و انحصاری کار می کنند.
تراش سایر سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در کارگاههای خاص فیروزه تراشی برای امرار معاش امری ضروری است.
با این حال نحوه فروش و برگزاری مزایده فروش سنگ استخراجی از معدن فیروزه همواره با اعتراض فیروزه تراشان برای خرید سنگ همراه است.
تراش سالانه ۴۵۰۰ کیلوگرم سنگ فیروزه در خراسان رضویعضو کمیته ملی تدوین استاندارد جواهرات کشور می گوید سالانه بین ۳۰ تا ۴۰ تن سنگ فیروزه در خراسان رضوی تولید می شود که بین ۱۵ تا ۲۰ درصد آن تبدیل به صورت نگین تراش می خورد.
ˈسیدجواد پیش بین اظهار کرد: سالانه بیش از چهار هزار و ۵۰۰ کیلوگرم فیروزه در کارگاههای تراش فیروزه مشهد و نیشابور تراش می خورد که حجم بسیار بالایی است.
وی در خصوص میزان صادرات سنگ خام فیروزه نیز گفت: یکی از عمده مشکلات سنگ فیروزه و اساسا سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی که در سراسر جهان وجود دارد قاچاق و خروج این سنگها به دلیل حجم پایین آنها است.
او اظهارداشت: دو عامل حجم کم و ارزش بالای سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی از جمله فیروزه موجب شده میزان صادرات و واردات این سنگها چه در شکل خام و چه در شکل تراش خورده کاملا قابل تشخیص نباشد.
عضو کمیته ملی تدوین استاندارد جواهرات گفت: اساسا صادرات و واردات چمدانی این سنگها از مبادی غیرمجاز بر انجام هر اقدام قانونی در این زمینه می چربد.
این فعال در عرصه جواهرات افزود: آمار صادرات و واردات از سوی گمرک دو اشکال عمده دارد که یکی میزان اظهار شده از سوی افراد جزئی است و دوم تعرفه گمرکات برای سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در کنار چندین کالای دیگر تعیین شده و در این رابطه جداسازی صورت نگرفته است.
منحصربفردترین معدن فیروزه در خراسان رضویمدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز می گوید: معدن فیروزه نیشابور یکی از منحصربفردترین معادن جهان است که کیفیت و رنگ سنگ فیروزه آن در جهان بی همتا می باشد.
ˈرجبعلی لباف خانیکی افزود: سابقه بهره برداری از معدن سنگ فیروزه به بیش از سه هزار سال قبل بر می گردد و در همان سالها نیز هنر تراش سنگ فیروزه هنری یگانه محسوب می شده است.
وی اظهار کرد: از دل معدن فیروزه در دامنه جنوبی بینالود در ۵۳ کیلومتری شمال غربی نیشابور سنگی استخراج می شود که طرفداران زیادی در جهان دارد و همه کشورهای جهان در نوع و رنگ این سنگ حیرت زده مانده اند.
وی بیان کرد: اساسا معدن فیروزه به دلیل همین ویژگیها به یکی از جاذبه های گردشگری برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شده و تولید و فروش فیروزه های مصنوعی به نام فیروزه نیشابور به دلیل همین محبوبیت رونق گرفته است.
تداوم استخراج به روش سنتیرییس کانون ملی هماهنگی دانش و صنعت فیروزه و سنگهای قیمتی نیز گفت: بیش از ۲۰ سال قبل جهت فروش ماهیانه تولیدات معدن فیروزه مزایده عمومی و کاملا آزاد و مشخص برگزار می شد اما از معضلات فعلی معدن فیروزه نیشابور هم اینک می توان به نحوه توزیع تولیدات آن بین فیرزوه تراشان اشاره کرد که پیوسته مورد اعتراض صنف فیروزه است.
پیش بین پیشنهاد کرد: برای حل و مدیریت این وضعیت در حوزه تولید و توزیع فیروزه نیشابور باید کمیته ای متشکل از اتحادیه فیروزه و عقیق جهت قیمت گذاری کارشناسان خبره اتحادیه، سازمان صنایع و معادن و اداره کل میراث فرهنگی تشکیل شود تا نحوه توزیع و برگزاری مزایده و قیمتگذاری روندی منطقی و عادلانه داشته باشد.
وی در ادامه اظهارداشت: روش استحصال در این معدن نیز هنوز به روش انفجار انجام می گیرد که در این فرآیند بخشی از این سنگ گرانبها از بین می رود لذا باید به دنبال تغییر در روش استخراج باشیم تا میزان هدر رفت سنگ قیمتی فیروزه به حداقل برسد.
فیروزه های مصنوعی تهدیدی جدیعامل توسعه خوشه جواهرات مشهد نیز گفت: طی چند سال اخیر واردات فیروزه های مصنوعی معروف به فیروزه آمریکایی، فیروزه چینی و تبتی تهدیدی جدی برای این سنگ ارزشمند شده و متاسفانه هنوز این وضعیت مدیریت نشده است.
پیش بین اظهار کرد: بعضا مشاهده می شود که این فیروزه های مصنوعی به نام فیروزه نیشابور به بهای گزاف به گردشگران داخلی و حتی خارجی فروخته می شود که این امر می تواند اعتبار سنگ فیروزه اصل را زیر سوال ببرد.
وی در ادامه گفت: علاوه بر این درجه بندی درست فیروزه نیشابور و قیمتگذاری آن بر اساس استانداردها از جمله اقداماتی است که باید انجام شود و متاسفانه هنوز استانداردهای لازم در تراش آن رعایت نمی شود.
او بیان کرد: استاندارد درستی برای تفکیک انواع فیروزه از نظر کیفیت، شکل، اندازه و به خصوص رنگ فیروزه وجود ندارد و به دلیل کمبود سنگ فیروزه اصل اغلب هنرهای جانبی هنر فیروزه تراشی از جمله تابلو فیروزه در حال رفتن به سمت استفاده از سنگهای مصنوعی است که این مساله می تواند مرگ و نابودی اصل این هنر را در پی داشته باشد.
این فعال عرصه سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی تاکید کرد: اگر بتوانیم قیمت و توزیع سنگ اصل فیروزه نیشابور را به درجه منطقی برسانیم می توانیم از هنر فیروزه تراشی و هنرهای جانبی آن حمایت کرده و فیروزه های مصنوعی بی کیفیت را از دور خارج نماییم.
برگزاری دوره های مهارتی تراش فیروزهعامل توسعه خوشه صنعت جواهرات مشهد از برگزاری دوره های آموزشی ویژه تراشکاران فیروزه با همکاری اتحادیه فیروزه و عقیق مشهد خبر داد.
پیش بین گفت: در این راستا با توجه به قدمت بالای هنر فیروزه تراشی و در جهت ارتقاء کیفیت و نوین شدن روشهای تراش فیروزه، این دوره های آموزشی برای تراشکاران برگزار می شود.
وی اظهارداشت: متاسفانه هم اینک بهترین فیروزه هایی که با کیفیت بالا تراشیده می شود در کشورهای دیگر تراش می خورد در حالی که تراش نوین به هیچوجه کار پیچیده ای نیست و با مقداری آموزش و به خرج دادن صبر و حوصله و هنر می توان سطح کیفی تراش فیروزه را بالا برد.
وی تاکید کرد: تلاش داریم تا با ارائه آموزشهای لازم هنر فیروزه تراشی را از سکون خارج کنیم و به سمت پویایی و نزدیک شدن به استانداردهای نوین تراش سنگ در جهان برسانیم زیرا این تنها راه ماندگاری این هنرصنعت در عرصه جهانی به نام ایران و خراسان خواهد بود.
فیروزه ایرانی به نام ترکیهمعاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز گفت: با وجود این که فیروزه نیشابور هم اینک در تمام دنیا شناخته شده اما در زبان لاتین به سنگ "توکائس" یعنی سنگ ترکیه معروف است.
ˈحسین بیدختی افزود: این فقط به این دلیل است که ترکیه در روزگاری گذرگاه و محل عبور و حمل این سنگ به کشورهای اروپایی بوده است.
وی اظهارداشت: فیروزه نیشابور نسبت به سنگهای همنوعش در دیگر نقاط ایران و حتی جهان ممتاز می باشد لذا ثبت هنر فیروزه تراشی علاوه بر این که افتخاری برای ایران است به توسعه همه جانبه این صنعت نیز کمک می کند.
او افزود: همچنین علاوه بر این معرفی آن به عنوان یک برند شناخته شده بین المللی تاثیر قابل ملاحظه ای در افزایش قیمت جهانی آن خواهد داشت.
رییس اتحادیه فیروزه و عقیق تراشان مشهد نیز با اشاره به قدمت پنج هزار ساله استخراج سنگ فیروزه گفت: هم اینک ۸۵ درصد کارگاههای تراش فیروزه کشور در مشهد مقدس فعالیت دارند.
ˈعبدالصمد رحیمی افزود: شمار زیادی از تراشکاران و هنرمندان در این عرصه فعالیت دارند اما همچنان مشکلات متعددی فراروی این هنرصنعت است.
وی با انتقاد از اینکه خراسان رضوی بهره برداری درستی از صنعت فیروزه ندارد اظهارداشت: هم اینک مشکلات گسترده ای بر سر راه تولید و صادرات سنگ فیروزه وجود دارد که توجه مسوولان به این هنرصنعت و تلاش در جهت ثبت ملی و جهانی آن می تواند راهگشای حل این مشکلات باشد.
او افزود: حمایت از داشته های تاریخی، فرهنگی، میراث و منابع سرزمینی یکی از راههای حفاظت و صیانت از فرهنگ، تمدن و تاریخ است که هنر و صنایع دستی به عنوان نماد هر فرهنگ و تمدن می توانند معرفی گویا در جهان باشند.
سنگ و مصالح ساختمانی
