به گزارش ماین نیوز، در این مراسم که وزیر صنعت، معدن و تجارت، رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و تعداد زیادی از کارشناسان و استادان دانشگاهی حضور داشتند به اهمیت پژوهش و کارهای تحقیقی و توسعه‌ای در بخش معدن و زمین‌شناسی پرداخته شد. در این همایش همگی معتقد بودند که پژوهش سرمایه‌گذاری است نه هزینه. ایران نیز با توجه به ظرفیتی که در علوم و دانش روز دارد باید در جهت کاربردی کردن پروژه‌های خود گام بردارد. این کار علاوه بر آشتی دادن صنعت و دانشگاه، باعث رشد صنعت و ارزش‌افزوده آن می‌شود.
توجه بیشتر به پژوهش
وزیر صنعت، معدن و تجارت در بیستمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران گفت: لازم است در تمامی حوزه‌های صنعتی کشور توجه بیشتری به پژوهش شود. بنابراین باید تلاش در این زمینه افزایش یابد زیرا اگر بخش عملیاتی در صنعت و فعالیت‌های معدنی توسعه یافته و با دانشگاه‌ها وارد همکاری شود سود آن برای صنعت خواهد بود.
به گفته مهندس محمدرضا نعمت‌زاده ظرفیت در این بخش‌ها مشخص است و به هر میزان که سطح کیفی دانشگاه‌ها افزایش پیدا کند کشور نیزسود بیشتری خواهد برد.
وی افزود: در دنیا هزینه‌ها در پژوهش و تحقیقات به بخش‌های مختلفی از قبیل تحقیقات پایه‌ای، توسعه‌ای و کاربردی تقسیم می‌شود. ایران در زمینه پژوهشی نسبت به کشورهای پیشرفته و صنعتی فقیر است و از منابع محدود خود بیشتر در بالا دست هزینه می‌کند به طوری که این هزینه در حوزه پژوهش کاربردی کم است زیرا تصور می‌شود وظیفه صنعت اجرای طرح‌های پژوهشی است و دانشگاه‌ها باید به دنبال تحقیقات بروند.
البته این موضوع تا حدودی درست است اما ایران که هنوز صنعتی نشده و سهم ناچیزی از فعالیت‌های صنعتی دارد، باید به‌طور خودکار حجم فعالیت‌های خود در صنعت و حتی دانشگاه‌ها را به سمت کاربردی شدن پیش ببرد.
وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: اکنون با ایجاد واحد معاونت پژوهشی در وزارت صنعت، معدن و تجارت راهکارهای مختلفی تدوین شده که یکی از آنها امضای تفاهمنامه همکاری با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است به طوری که فعالیت‌ها در این زمینه آغاز شده است. البته قصد داریم آموزش‌های تکمیلی را در صنعت بگنجانیم که برای آن نیز دستورالعمل تهیه شده است.
مشخص کردن نیازها و دستورالعمل‌ها
مهندس نعمت‌زاده با بیان اینکه در زمینه فعالیت‌های تحقیقاتی هراندازه فعالان این بخش تلاش کنند وزارت صنعت، معدن و تجارت از آنها استقبال خواهد کرد، افزود: البته باید نیازها را به صورت روشن مشخص کنیم که در این راه از سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی می‌خواهیم این موضوع را در برنامه‌های خود قرار دهد.
وی درباره تامین منابع مالی برای پروژه‌ها نیز گفت: نباید نگران تامین منابع مالی برای کارهای پژوهشی بود.
اعتقاد همیشگی من این است که پژوهش سرمایه‌گذاری است نه هزینه و به هر میزان که سرمایه‌گذاری انجام شود به سود دست یافته و پشیمان نخواهیم شد. به‌عنوان مثال در یکی از سفرهای خود به کشور هلند در یک واحد صنایع هوا و فضا که تنها حدود ۸۰نفر کارمند داشت، حدود ۲۵ نفر در واحد تحقیق و توسعه مشغول به کار بودند. زمانی که درباره تامین هزینه‌های افراد فعال در بخش تحقیق و توسعه سوال کردم مدیر این مجموعه در جواب گفت؛ هزینه کارکنان مجموعه از سوی متخصصان بخش تحقیق و توسعه تامین می‌شود.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت بخش تحقیق و توسعه در جهان به‌عنوان سرمایه‌گذار و حامی فعالیت‌های یک سازمان به شمار می‌آید.
وی در ادامه گفت: در زمان تنظیم دستورالعمل صدور پروانه‌های صنایع پیشرفته، مقرر شد بخشی از درآمد صرف تحقیق و توسعه شود، در غیراین صورت پیشرفتی مشاهده نخواهد داشت.
وزیر صنعت، معدن و تجارت در ادامه درباره این همایش بیان کرد: حضور در بیستمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران که با هدف تبادل نظر در زمینه طرح‌ها و دستاوردهای علوم زمین بوده و امکان ارائه فعالیت‌های پژوهشگران و اندیشمندان و استفاده هرچه بیشتر از توانایی دانشگاهی و سایر مراکز مطالعاتی در آن وجود دارد فرصتی مغتنم برای نگاهی به رمز و راز زمین، نعمت‌ها و مخاطرات آن و تبادل نظر برای دستیابی به راهکارهای اجرایی برای فعالیت‌های علمی مشترک صنعت و دانشگاه و فراتر از آنها ارائه پیشنهادهای قابل استفاده در خط‌مشی دولت است.
منابع روبه پایان هستند
وزیر صنعت، معدن و تجارت بر این باور است که این زمین است که منابع خود را دست و دلبازانه در اختیار انسان قرار می‌دهد تا حدود ۷ میلیارد انسان و دیگر موجودات بتوانند به حیات خود ادامه دهند. این منابع تجدیدپذیر یا تجدیدناپذیر زمانی که با خرد انسانی مدیریت شود موجب گردش چرخ صنایع، درآمد و کسب و کار، رفاه شده و در نهایت مقوله‌ای به نام توسعه را به همراه خواهد داشت.
به هر اندازه که زمین بخشنده باشد بازهم منابع آن محدود است و این درحالی است که آرزو و نیازهای انسان حد و حدودی ندارد. تجربه دوره‌های گذشته از سخاوتمند بودن زمین خبر می‌دهد اما زمین بدون بها نمی‌بخشد، شوربختانه این موضوع پیامدهای مخاطره‌انگیزی دارد که عمده آنها زمین لرزه، توفان و سونامی، گرمی و سردی، رانش، ریزگردها و خشک شدن دریاچه و... که از نگرانی‌های انسان و جهان است.
به گفته وی، بهره‌برداری بی‌حد از منابع سبب شده تا تعادل میان چرخه‌ها از بین برود. از طرفی دستکاری انسان در طبیعت سبب شده تا سران جهان گرد هم آیند و به دنبال راهکاری برای وضعیت موجود باشند. بهره‌برداری از طبیعت نه‌تنها باید برای پاسخ به نیازهای انسانی باشد بلکه باید با توجه به جوامع بشری و با ملاحظه انجام شود.
پرداختن به چند مقوله در مخاطرات زمین می‌تواند نقش پژوهشگران برای رفع آن را نشان دهد. نخست اینکه بر اساس آمارهای مستند ایران یکی از پرمصرف‌ترین کشورهای جهان در استفاده از آب است. اکنون تنها بحران آب مشکل نیست بلکه اکتشاف و استحصال و بهره‌برداری از آب نیز به عنوان یک منبع تجدیدپذیر موضوع مهمی است زیرا آب امروز یک ماده معدنی است که جدا از شناخت منابع باید اقدامات محیطی و مصرف آن مورد توجه قرار گیرد.
خشکسالی پی‌درپی، فرونشست دشت‌های، خشک شدن دریاچه‌ها و در کنار آنها، پدیده ریزگردهاست که بر مسائل مختلف اجتماعی اثرات جبران‌ناپذیری داشته است. همچنین برداشت از ذخایر سطحی معدنی نیاز کشور را به تامین مواد اولیه صنایع از دیگر کشورها افزایش داده است. بنابراین شایسته است با تلاش صاحب‌نظران برای طولانی و کاربردی کردن مطالعات زمین‌شناسی، اکتشاف معادن جدید در دستور کار قرار گرفته تا مدیریت بهینه مصرف و بهره‌برداری از منابع پنهان اصلی را به کار گیرد.
به گفته وی، مواد رادیو اکتیوی که در کنار برخی مواد معدنی وجود دارند، از ارزش بالایی برخوردار هستند و می‌توان به کمک برنامه‌ریزی و همکاری با دانشگاه‌ها برای استفاده بهینه از آن قدم برداشت.
توجه وزارتخانه به تحقیق و پژوهش
داریوش اسماعیلی، نایب رییس اول کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی که رییس بیستمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران بود در این مراسم گفت: در دولت جدید و وزارت صنعت، معدن و تجارت جایگاه و اهمیت قابل‌توجهی برای بخش پژوهش و آموزش در نظر گرفته شده، زیرا در دوره‌های گذشته این مجموعه فاقد معاونت پژوهشی بود. حال اگر قرار است پژوهش زیر بنای کار بوده و چارچوب فنی، کارشناسی داشته باشد چگونه می‌توان وزارتخانه متولی در حوزه‌های مختلف فاقد مسئول و جایگاهی برای امور پژوهشی باشد؟
اسماعیلی به برگزاری جلسات متعدد با محوریت ارتباط صنعت و دانشگاه در مجلس شورای اسلامی اشاره کرد و گفت: این جلسات دونتیجه به همراه داشت که یکی ایجاد و انتصاب معاونت پژوهشی در وزارت صنعت، معدن و تجارت و دیگری در حوزه فعالیت‌های وزارت نفت بود که براساس آن وزیرنفت ۷میدان نفتی بزرگ را به ۷ دانشگاه اصلی به عنوان محور سپرد.
به گفته نایب رییس اول کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی توجه به بخش پژوهش و تشویق فعالان این حوزه در کارنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت دیده می‌شود. البته این موضوع برای مجلس شورای اسلامی ایران نیز صادق بوده، به طوری که مجلس به موضوع پژوهش اهمیت می‌دهد. مجلس شورای اسلامی بر این باور است اگر زیربنای کارها و تصمیم سازی‌ها از پایه پژوهشی برخوردار باشد هرگز پشیمان نخواهیم شد و دیگر روش آزمون و خطا را در پیش نمی‌گیریم.
وی در ادامه به بحث زمین‌شناسی و معدن پرداخت و گفت: در ماده ۳۵ قانون رفع موانع تولید و رقابت‌پذیر در سال گذشته مصوب شد که صاحبان پروانه‌های بهره‌برداری از معادن می‌توانند زیر نظر وزارت علوم و فناوری و با تایید وزارت صنعت، معدن و تجارت تا ۱۰درصد از حقوق دولتی خود یعنی تا سقف ۵میلیارد تومان را صرف کارهای پژوهشی کنند. درواقع معدنکاران می‌توانند از محل حقوق دولتی خود که در سطح کلان رقم قابل‌توجهی است به کارهای پژوهشی بپردازند.
به گفته نایب رییس اول کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، حداقل دریافت حقوق دولتی در سال گذشته حدود ۴۰۰میلیارد تومان بوده که ۱۰درصد آن ۴۰میلیارد تومان می‌شود و این موضوع خبر از توجه و اهمیت به بخش معدن دارد. اسماعیلی خطاب به همکاران دانشگاهی و فعالان این بخش گفت: ایران در بخش پژوهش‌های عملی و تولید علم گام‌های موثری برداشته است. حال اگر عموم جامعه حرفی برای گفتن داشته باشند ناشی از کارهای پژوهشی انجام شده در کشور است. در این میان رهبر معظم انقلاب نیز به بحث پژوهش اهمیت و تاکید بسیاری داشته‌اند، اما در این راه باید به برنامه‌های پژوهشی جهت داده و از توانمندی متخصصان و دانشمندان کشور استفاده کرد.
به گفته وی، اگر به نتایج پژوهشی به‌دست آمده از سوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران توجه می‌شد امروز دریاچه ارومیه به این وضع گرفتار نمی‌شد. زیرا درباره وضعیت این منطقه مهم در کشور مقالات علمی بسیاری در جلسات و نشست‌های مختلف ارائه شده است. در حال حاضر به دلیل بی‌توجهی به این داده‌ها شاهد هستیم که میلیاردها تومان از بودجه کشور صرف دریاچه ارومیه و بختگان و امثال آن می‌شود.
رییس بیستمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران نقش و اهمیت پژوهش در بخش معدن را با ذکر مثالی اینگونه بیان کرد: از مواد معدنی موجود در یک معدن بنتونیت برای گِل حفاری استفاده می‌شد؛ بعد از اینکه مقدار زیادی از آن در چاه‌های نفتی استفاده شد با انجام پژوهش روی گل‌های حفاری مشخص شد ۱۲۰کیلوگرم طلا به چاه‌های نفتی ریخته شده است. این اتفاق به دلیل نبود پژوهشی رخ داد. بنابراین باید نگاهی که بر معادن و مواد موجود در آنها نیز وجود دارد به کمک وزارت صنعت، معدن و تجارت عوض شده و تنها به ماده اصلی موجود در معادن بسنده نکنیم.
تحقیق و پژوهش روی مواد معدنی
اسماعیلی در ادامه افزود: در کنار بسیاری از مواد معدنی موجود در کشور محصولات جانبی با ارزشی وجود دارد که با تحقیق و پژوهش می‌توان به آنها دست یافته و به ارزش افزوده رسید. به عنوان مثال سنگ‌آهن منبع عناصر ارزشمندی همچون وانادیوم بوده به طوری که امروزه به دیگر کشورها صادر می‌شود.
به گفته وی در ابتدای کار مجلس شورای اسلامی و شورای عالی معادن بر استفاده از نیروهای دانشگاهی و متخصصان تاکید شده است. از زمانی که ارتباطات با دانشگاه‌ها آغاز شده نتایج مثبتی به همراه داشته است. به عنوان مثال تهیه نقشه‌های زمین شناسی و ژئوشیمیایی از سوی دانشگاه‌ها سبب شد تا هزینه تهیه یک نقشه زمین‌شناسی به میزان یک پنجم کاهش یافته و از لحاظ محتوایی نیز همانگونه که رییس سازمان زمین‌شناسی نیز بر آن اذعان دارند قابل‌مقایسه با دوره‌های قبل نیست.
وی بر این باور است اگر به سمت دانشگاه‌ها روی آورده و با داشتن نگاه مثبت به آنها برای استفاده ظرفیت آنها برنامه‌ریزی کنیم همانگونه که در بحث غنی‌سازی اورانیوم و ساخت ماهواره‌ها موفق عمل کردند در حوزه زمین‌شناسی و معدن نیز موفق خواهند بود.
وی افزود: باید آیین‌نامه‌های دانشگاه‌ها نیز در جهت کاربردی شدن حرکت کنند تا شرایط بهبود یابد. این درحالی است که سیستم حاکم بر وزارت علوم نیز به سمت مقاله‌نویسی حرکت می‌کند و باید مقالات جهت‌دار شود.
وی در این همایش خطاب به وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: دانشگاه زمین‌شناسی علوم زمین از لحاظ تجهیزات و امکانات و ساختمان وضعیت بدی دارد و امید است که تغییر و تحولاتی در این دانشکده رخ دهد تا در نتیجه شاهد رشد و توسعه در این بخش باشیم.
