به گزارش ماین نیوز، شن و ماسه که به عنوان یکی از کاربردی‌ترین مواد اولیه در صنعت ساخت‌وساز به شمار می‌آیند ازجمله موادی است که هر از چندگاهی خبری مبنی‌بر ایجاد آلودگی زیست‌محیطی ناشی از برداشت آنها به گوش می‌رسد. اما آنچه مسلم است توقف فعالیت بهره‌برداری و تولید شن و ماسه امکانپذیر نیست چراکه جایگزینی برای این محصول وجود ندارد و تنها راه، استفاده و بکارگیری روش‌های صحیح تولید است. جالب است بدانیم که شن و ماسه تنها از بستر روخانه‌ها یافت نشده و از سنگ کوه و رسوباتی که در طول هزاران سال قبل در بستر رودخانه بوده و امروز دیگر اثری از آنها نیست نیز به‌دست می‌آید که برای استفاده باید روی آنها عملیات فرآوری انجام شود.
از روزگار گذشته رسم بوده
کارشناسان حوزه معدن معتقدند که باید کم‌کم به سمت تولید شن و ماسه کوهی مواد حرکت کرد تا آسیب کمتری به بستر رودخانه‌ها وارد شود. در سال‌های اخیر، میزان بارندگی در کشور کاهش یافته و سبب شده تا «آورد» رودخانه‌ها نیز کاهش پیدا کند. البته شاید تولید شن و ماسه کوهی نیازمند برنامه‌ریزی و البته گذر زمان باشد. چراکه بهره برداران از روزگاران گذشته تاکنون بیشتر روی برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه‌ها تمرکز دارند.
بیژن پناهی‌زاده، معاون معدنی خانه صنعت، معدن و تجارت ایران درباره معادن شن و ماسه و بهره‌برداری از آنها اعلام کرد: در گذشته برای برداشت شن و ماسه رودخانه‌ای اعمال حاکمیت و صدور مجوزها از سوی دفتر فنی استانداری انجام می‌شد اما بعد از اجرایی شدن قانون معادن جدید، حاکمیت تمامی معادن از جمله معادن شن و ماسه به وزارت صنعت، معدن و تجارت واگذار شد و استانداری‌هایی که مجوز صادر می‌کردند فعالیت خود را متوقف کرده و سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت مجوز بهره‌برداری از معادن شن و ماسه را صادر می‌کنند.
او ادامه داد: زمانی که سخن از برداشت نادرست شن و ماسه به میان می‌آید مربوط به کم بودن «آورد» رودخانه است. در این سال‌ها کم بودن بارش سبب شده ذخیره رسوبی در رودخانه‌ها ایجاد نشده و در محل خاصی که بتوان برداشت کرد.جمع نشود تا براساس آن مجوز برداشت صادر شود. این موضوع یکی از دلایل تعطیلی فعالیت معادن شن و ماسه است. در مکان‌هایی که ذخیره مناسبی وجود داشته باشد اجازه برداشت صادر می‌شود اما در برخی موارد ممکن است مشکلاتی برای بهره‌بردار پیش آید، همچون نزدیکی پل‌ها، منازل مسکونی که در این صورت باید از اداره امور آب استعلام گرفته شده و در صورت تایید آن اجازه بهره‌برداری صادر شود.
«آورد» رودخانه‌ها کم شده است
پناهی‌زاده به معادن شن و ماسه جنوب کشور اشاره کرد و گفت: معادن شن و ماسه شهرستان رامشیر استان خوزستان بیشتر به شکل رودخانه‌ای هستند و بهره‌برداری از آنها براساس «آورد» رودخانه و مجوز صادر شده از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، است. حال با توجه به اینکه استان خوزستان همواره در معرض غبار و ریزگردها قرار گرفته نمی‌توان گفت که معادن شن و ماسه رودخانه‌ای نیز آلاینده هستند. شن و ماسه‌های رودخانه‌ای بیشتر با آب ترکیب می‌شود و بعد از شکستن در دستگاه‌های خردایش مقداری از گرد و خاک آن به وسیله آب گرفته شده و آلودگی چندانی ندارند.
وی ادامه داد: آلایندگی حاصل از بهره‌برداری از معادن شن و ماسه به دلیل پساب‌های آنهاست و در واقع گرد و غبار آنها خیلی آلودگی ندارد. به همین دلیل باید نگاه تغییر کند و به جای تعطیلی معادن و فعالیت‌ها تلاش کنیم تا آلایندگی به حداقل رسیده و راه‌حل مناسب برای آن اتخاذ شود. درواقع تعطیلی این معادن نتیجه‌ای نخواهد داشت و راه جایگزینی برای تامین نیاز صنعت ساخت‌وساز به شن و ماسه وجود ندارد. در این زمینه، نهادهای ناظر بر آلاینده‌های هوا و خاک، می‌توانند در این راه سیاست‌های تشویقی به کار گیرند. پناهی‌زاده براین باور است که باید تلاش کرد با کاهش اثرات ناشی از فعالیت‌های معدنی ادامه فعالیت را برای معدنکاران فراهم کرده و از ایجاد خطرات زیست‌محیطی جلوگیری شود.
برخورد سلیقه‌ای برای برداشت
به گفته پناهی زاده، اداره امور آب در برخی موارد برای موافقت با بهره‌برداری از بستر رودخانه‌ها سلیقه‌ای عمل می‌کند و در بخش‌هایی که در آن آورد رودخانه‌ای وجود نداشته، مجوز صادر کرده که این مشکلاتی ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: پیشنهادی که معاونت معدنی خانه صنعت، معدن و تجارت ایران ارائه داد مبنی بر این بود که امور آب وزارت نیرومی‌تواند هر سال رودخانه هایی که امکان برداشت از آنها وجود دارد را به سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استانها معرفی کرده و این سازمان نسبت به صدور مجوز اقدام کند. نه اینکه معادن را به صورت تک تک و جداگانه استعلام‌ها اعلام کند. مشکل دوگانگی به وجود آمدن در صدور مجوزها یکی دیگر از مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد به این ترتیب که با مجوزی که از سوی سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت صادر شده اداره امور آب، مخالفت کرده و در مقابل برای منطقه‌ای که مجوز صادر نشده، امور آب موافقت خود را برای بهره‌برداری از آن اعلام می‌کند. مجوز دیگری صادر شود. ایجاد هماهنگی میان سازمان صنعت، معدن و تجارت استانها با امور آب می‌تواند به اجرای بهتر پروژه‌های معدنی کمک کند. البته این موضوع نیز باید مورد توجه قرار گیرد که دیگر اعمال حاکمیت معادن رودخانه‌ای با وزارت صنعت، معدن و تجارت است و آنها تنها باید نظر کارشناسی خود را اعلام کنند و نقشی در صدور مجوز در بهره‌برداری از معادن ندارند.
وی بیان کرد: شن و ماسه یا از بستر رودخانه یافت می‌شود یا از رسوباتی که در طول هزاران سال پیش، که در بستر خشک رودخانه قرار داشته و اکنون دیگر آثاری از رود وجود نداشته و آن را شن و ماسه کوهی می‌گویند. همچنین شن و ماسه از سنگ کوه یا مصالح کوهی یا واریزه کوهی نیز از طریق خردایش سنگ کوهی و فرآوری تولید می‌شود.
کیفیت شن و ماسه کوهی بالاست
پناهی‌زاده گفت: هزینه استخراج سنگ کوهی و تولید شن و ماسه از آن بالاتر از هزینه برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه هاست. البته کیفیت شن و ماسه‌ای که از سنگ کوه تولید می‌شود از شن و ماسه رودخانه‌ای بالاتر بوده و برای تولید آسفالت بهتر است از این نوع ماده استفاده شود. اما همان‌گونه که گفته شد به دلیل بالا بودن هزینه‌های تولید این نوع شن و ماسه و استخراج و فرآوری آنها، بیشتر تولید این ماده از بستر رودخانه‌ها انجام می‌شود. چراکه شن و ماسه طبیعی نیز از این بستر استحصال شده و احتیاجی به خردایش ندارد. پناهی‌زاده به وضعیت کنونی بستر رودخانه‌ها اشاره کرد و گفت: درحال‌حاضر بستر رودخانه‌ها با مواردی چون طغیان و کاهش بارش روبه‌رو شده و همین موضوع سبب شده تا رسوبات موجود در بستر رود به حداقل رسیده و مشکل‌ساز شود. این درحالی است که در ایران بیشتر برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه‌هاست، اما در برخی از استانها به شکل نهادینه همچون تهران و مازندران و... شروع به استحصال شن و ماسه از سنگ‌کوه کرده‌اند. درواقع باید به این سمت حرکت کرده و برداشت رودخانه‌ای شن و ماسه کاهش یابد.
