به گزارش ماین نیوز، در واقع همزمان با رشد صنعتی و نیاز صنایع به استفاده از مواد خام معدنی شاهد افزایش حجم باطله‌ها و مواد زاید در استخراج مواد معدنی هستیم و این در حالی است که حجم بالای باطله‌ها و ضایعات معدنی، اثرات منفی زیادی بر محیط‌زیست گذاشته و باعث شده بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی به دنبال راه چاره‌ای در زمینه کاهش ضایعات و استفاده مجدد از آنها باشند. این موضوع در کشور ما نیز به دلیل برخورداری از ذخایر بالای مواد معدنی بارها دیده شده به گونه‌ای که در چند سال گذشته برخی از کارشناسان با دستیابی به فناوری‌های نوین موفق به استفاده از باطله‌های زغال‌سنگ در صنایع سیمان شده‌اند. هرچند این فناوری تنها به دلیل هزینه‌های حمل‌ونقلی و نبود صرفه اقتصادی پس از مدتی متوقف شده و هم‌اکنون نیز در برخی از کارخانه‌ها به‌ندرت به کار گرفته می‌شود اما کاربرد باطله‌ها در صنایع به جای رهاسازی و تخریب محیط‌زیست، مقوله‌ای است که اگر با حمایت متولیان این بخش همراه باشد به‌طور قطع به‌عنوان راهکاری مناسب در کاهش اثرات زیست‌محیطی معادن و کاهش هزینه‌های تولید موثر خواهد بود.
باطله‌های پر ارزش معدنی سال ۹۰ بود که کارشناسان مازندرانی با دستیابی به فناوری نوین موفق به کاربرد باطله زغال‌سنگ در صنعت سیمان شده و این طرح به صورت آزمایشی در دو کارخانه سیمان مازندران عملیاتی شد. این پروژه با استفاده از ضایعات زغال‌سنگ البرز مرکزی در خوراک ورودی کارخانه سیمان مازندران توسط تیم تحقیقاتی جهاد دانشگاهی واحد مازندران اجرا شد و پس از انجام مطالعات آزمایشگاهی و با استفاده از نتایج به‌دست آمده در خط تولید کارخانه سیمان، امکان کاربرد بازیافت مفید از ضایعات کارخانه زغال‌شویی البرز مرکزی و استفاده مفید آن در فرآیند تولید سیمان توسط کارخانه سیمان تایید شد.
اجرای این طرح باعث شد علاوه بر حذف باطله‌های زغال‌سنگ از محیط‌زیست و آزادسازی چندین هکتار از زمین‌های زراعی، بتوان هزینه تولید کارخانه‌های سیمان را نیز به‌طور چشمگیری کاهش داد. بخشی از مواداولیه سیمان نیز تامین شده و هزینه سوخت کاهش یافته و در مصرف سوخت فسیلی دیگر صرفه‌جویی شد.
در این‌باره یوسف‌نژاد، معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مازندران می‌گوید: طرح استفاده از باطله‌های معادن زغال‌سنگ برای نخستین بار در مازندران مطرح شد که به دلایلی بعد از دو سال متوقف شد. وی می‌افزاید: در این طرح از باطله‌های زغال‌سنگ معادن البرز مرکزی به‌عنوان مکمل سوخت کارخانه‌های سیمان مازندران و کیاسر که جزو صنایع انرژی‌بر هستند استفاده می‌شود. بخشی از این معادن در این استان قرار دارد.
وی درباره ناموفق بودن این طرح اضافه می‌کند: دو نکته در این طرح وجود داشت که باعث شد ادامه این طرح امکانپذیر نباشد: مورد اول اینکه این فرآیند دارای توجیه اقتصادی نبود به‌طوری که مابه‌ازای تناژ تولید سیمان با استفاده از زغال‌سنگ ۱۰هزار تومان تمام می‌شد در حالی که تولید سیمان از خاک رس ۷هزار تومان بود که عمده دلیل این امر نیز افزایش نرخ سوخت و اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها بود.
وی ادامه می‌دهد: نکته دوم این بود که از نظر توجیه فنی نیز با مشکلاتی برای استفاده از زغال‌سنگ در کارخانه‌های سیمان روبه‌رو بودیم چراکه تاثیر مخرب سولفات و سولفور روی کوره‌ها ارزیابی نشده بود.
یوسف‌نژاد با بیان اینکه این طرح به‌صورت یک پروژه تحقیقاتی در حال انجام بود، می‌گوید: به نظر می‌رسد این طرح هنوز جای کار دارد و نیاز است مطالعات و تحقیقات بیشتری روی توجیه اقتصادی و مباحث فنی ضایعات زغال‌سنگ به‌عنوان سوخت و مواد اولیه تولید سیمان انجام شود.
معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت با اشاره به اینکه در دیگر کشورها نیز استفاده از این باطله‌ها در تولید سیمان فراتر از بحث‌های تحقیقاتی و آزمایشی مطرح نشده است، تصریح می‌کند: اگر چنین تجربه‌ای به‌صورت طولانی‌مدت در دیگر کشورها اجرا می‌شد می‌توانستیم از نتیجه مطالعات در ایران استفاده کنیم. این طرح در ایران دو سال اجرا شد ولی در یک سال اخیر متوقف شده است.
اگر هزینه حمل‌ونقل کم شودمسعود غضنفری، مدیرعامل زغال‌سنگ البرز مرکزی درباره استفاده از باطله‌های معدنی می‌گوید: استفاده از باطله‌های معدنی در کشورهای زیادی رواج دارد که می‌توان از آن جمله به ترکیه اشاره کرد.
وی اضافه می‌کند: حداکثر زغال باطله‌های معادن زغال‌سنگ بین ۲۰ تا ۳۰درصد است و بسته به اینکه از چه مواد همراهی تشکیل شده باشد در کارخانه‌ها می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد به‌ویژه اگر همراه با آهک باشد بهترین گزینه استفاده از این باطله‌ها در کارخانه‌های تولید سیمان محسوب می‌شود.
وی می‌افزاید: آهک یکی از مواد اولیه تولید سیمان است و آهک موجود در این باطله‌ها می‌تواند بخشی از مواد اولیه مورد نیاز را تامین کند. از طرف دیگر زغال‌سنگ به‌عنوان یک منبع حرارتی عمل کرده و مصرف سوخت مورد استفاده در این کارخانه‌ها که به‌طور عمده گاز و مازوت هستند را تا حد چشمگیری کاهش می‌دهد.
غضنفری ادامه می‌دهد: تزریق باطله‌ها به‌عنوان مواد اولیه به کوره‌ها به استحصال کلینکر منجر می‌شود و هیچ مانعی در تولید سیمان به وجود نمی‌آورد.
مدیرعامل معادن البرز مرکزی با اشاره به اینکه برداشت از معادن زغال‌سنگ سابقه‌ای ۵۰ساله در ایران دارد، می‌افزاید: در این مدت بیش از ۱۰ تا ۱۵میلیون تن باطله تولید شده که در صورتی که کارخانه‌های سیمان به توجیه اقتصادی استفاده از باطله‌های زغال‌سنگ برسند، می‌تواند منبع عظیمی از مواد اولیه و بخشی از سوخت کارخانه‌های سیمان به حساب‌اید و فرصتی استثنایی برای آنها رقم بزند.
غضنفری تصریح می‌کند: این باطله‌ها آثار مخربی بر محیط‌زیست دارند به‌ویژه در مناطق مرطوب استفاده از باطله‌ها در کارخانه‌های سیمان می‌تواند بار زیست‌محیطی این ضایعات معدنی را کاهش دهد. باطله‌ها به‌عنوان یک ذخیره و شارژ در این کارخانه‌ها کاربرد دارند به شرط اینکه مدیران آن حاضر به تغییر مواد اولیه کارخانه باشند.
وی در ادامه به آهک، سیلیس و خاک رس به عنوان مواد اولیه کارخانه‌های سیمان اشاره می‌کند و می‌گوید: اگر هزینه حمل و خرید باطله‌ها که معمولا بسیار ارزان و در حد ۵درصد قیمت تمام‌شده زغال‌سنگ است، تولید سیمان بر مبنای استفاده از ضایعات معدنی را توجیه‌پذیر کند، استفاده از باطله اتفاق بزرگی در بخش معادن و زغال‌سنگ و تولید سیمان محسوب می‌شود.
عناصر مزاحم قلیاییداریوش حمیدی، کارشناس سیمان استفاده از باطله‌های معدنی به‌ویژه زغال‌سنگ را کاری عملی می‌داند و می‌گوید: البته باطله هر معدن زغال‌سنگی قابل استفاده در کارخانه‌های سیمان نیست. در صورتی که ضایعات معادن زغال‌سنگ ترکیبی از کلسیم یا سیلیس داشته باشد مناسب تولید سیمان است به شرطی که عناصر مزاحم قلیایی همچون آلکائیدها، اکسید سدیم و کلسیم یا منیزیم را نداشته باشد. در این صورت باطله‌ها می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه در کشورهای صنعتی‌شده اروپایی و همچنین چین، استفاده از باطله‌های معدنی مورد توجه جدی مدیران و مسئولان محیط‌زیست قرار دارد، می‌گوید: اگر مشکل حمل‌ونقل و هزینه‌های گزاف آن حل شود، بسیاری از کارخانه‌های سیمان به دنبال استفاده از باطله‌های معدنی در ترکیبات تولید سیمان خواهند بود.
زغال‌سنگ
