به گزارش خبرنگار ماین نیوز، متن گزارش متال بولتن درباره آخرین وضعیت تولید سنگ آهن و فولاد در ایران که در صفحه ۳۵ این مجله به چاپ رسیده به شرح زیر است:
پیشرفت اخیر در مذاکرات هسته ای درباره برداشته شدن تحریم ها علیه ایران این امید را می دهد که تامین مالی جدید بتواند باعث پیشرفت برنامه توسعه صنعت فولاد ایران شود. سهراب محرابیان دامنه و مقیاس حال حاضر صنعت فولاد ایران را در گزارشی ترسیم می کند.
برخلاف بسیاری از کشورهای خاورمیانه، ایران دارای ذخایر قابل توجهی از سنگ آهن است که بیشترین میزان در بین کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا محسوب می شود. تخمین زده می شود که ایران دارای ذخایر احتمالی ۴.۵ میلیارد تنی سنگ آهن باشد که تاکنون حدود ۲.۳ میلیارد تن آن از این کشور به خارج صادر شده است.
ذخایر اصلی سنگ آهن ایران در سه منطقه واقع شده اند: استان یزد در مرکز ایران، استان کرمان در جنوب شرقی این کشور و استان خراسان رضوی در شمال شرق. همه معادن بزرگ سنگ آهن ایران تحت کنترل دولت این کشور قرار دارند.
معادن دولتی در ایران موفق شدند تولید سنگ آهن خود را در ۱۰ سال اخیر سه برابر کنند. این معادن در سال گذشته ایرانی (۲۰ مارس ۲۰۱۲ تا ۲۰ مارس ۲۰۱۳) حدود ۲۹.۵ میلیون تن سنگ آهن تولید کردند که این رقم براساس اعلام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در سال ۲۰۰۳-۲۰۰۲ معادل ۱۰.۵ میلیون تن بود.
با توجه به رشد سالانه ۱۲ درصدی که تولید سنگ آهن ایران داشته، این امکان وجود دارد که معادن دولتی ایران بتوانند تولید سنگ آهن خود را تا پنج سال آینده به سالانه ۵۵ میلیون تن برسانند.
آمار رسمی از تولید سنگ آهن در معادن تحت کنترل بخش خصوصی در ایران در دسترس نیست اما تخمین زده می شود که این دسته از معادن در سالهای اخیر سالانه حدود ۱۰ میلیون تن تولید داشته اند، عددی که می تواند طی پنج سال آینده به سالانه ۱۵ میلیون تن نیز برسد.
تولید حدود ۱۵ میلیون تن فولاد خام توسط ایران به این معناست که فولادسازان این کشور به بیشتر از ۲۲ تا ۲۳ میلیون تن سنگ آهن در سال در شرایط کنونی نیاز ندارند. به این ترتیب می توان نتیجه گرفت که ایران هم اکنون دارای مازاد سنگ آهن ۲۰ میلیون تنی در هر سال است.
فراوری سنگ معدنیفقط فولاد اصفهان، قدیمی ترین کارخانه فولاد ایران (ظرفیت ۳.۶ میلیون تن در سال) و فولاد زرند ایران (ظرفیت ۱.۷ میلیون تن در سال) که یک کارخانه در دست احداث است، از فناوری کوره بلند برای تولید فولاد استفاده می کنند.
بقیه کارهای فولادسازی موجود در ایران یا کارخانه های در دست احداث، از فناوری احیای مستقیم سنگ آهن (DRI) استفاده می کنند. سنگ آهن به کنسانتره تبدیل می شود و سپس به گندله و به عنوان خوراک به یک کارخانه احیای مستقیم داده می شود.
ایران در حال حاضر ظرفیت تولید ۳۰ میلیون تن کنسانتره سنگ آهن و ۲۰ میلیون تن گندله را در سال دارد.
ایران همچنین تعداد زیادی پروژه های تولید کنسانتره و گندله سازی را تعریف کرده که عمدتا توسط معدنکاران سنگ آهن این کشور شامل چادرملو، گل گهر، گوهر زمین، سنگ آهن مرکزی ایران (چغارت)، سنگ آهن شرق ایران (سنگان) و همینطور فولادسازانی مانند فولاد مبارکه، فولاد خراسان و تعداد دیگری از سرمایه گذاران در دست اجرا هستند.
چادرملو، بزرگترین معدنکار سنگ آهن ایران در سال گذشته ایرانی حدود ۲ میلیون تن فاینز&لامپ و ۱۰.۴ میلیون تن کنسانتره سنگ آهن و ۳.۴ میلیون تن گندله تولید کرد. این شرکت سال قبل کار ساخت یک کارخانه دیگر گندله سازی به ظرفیت تولید ۲.۵ میلیون تن در سال را در بهاباد آغاز کرد.
گل گهر در سال گذشته ایرانی حدود یک میلیون تن فاینز&لامپ، ۷.۸ میلیون تن کنسانتره سنگ آهن و ۴.۴ میلیون تن گندله تولید کرد. گل گهر از چند سال پیش کار ساخت دو کارخانه دیگر تولید کنسانتره (هر یک به ظرفیت ۲ میلیون تن در سال) را شروع کرده است، در حالی این شرکت برنامه دیگری نیز برای راه اندازی یک کارخانه جدید گندله سازی به ظرفیت تولید ۵ میلیون تن در سال در دست دارد.
سنگ آهن مرکزی ایران (چغارت) سال قبل ۳.۴ میلیون تن فاینز&لامپ و ۲.۹ میلیون تن کنسانتره سنگ آهن تولید کرد.
این شرکت برنامه هایی برای توسعه ظرفیت کنسانتره خود دارد که از آن جمله می توان به احداث یک کارخانه ۵ میلیون تنی گندله سازی اشاره کرد.
گوهر زمین برنامه هایی برای راه اندازی پنج خط تولید کنسانتره دارد که هر کدام ظرفیت ۲ میلیون تن در سال را دارند و در کنار آنها دو کارخانه گندله سازی هر یک به ظرفیت ۵ میلیون تن نیز در دستور کار قرار دارد. ساخت دو کارخانه کنسانتره از چند سال پیش آغاز شده و تاکنون پیشرفت فیزیکی آنها به بیش از ۷۰ درصد رسیده است. چند ماه پیش نیز قراردادی برای ساخت یک کارخانه گندله سازی به ظرفیت ۵ میلیون تن در سال بین اتوتک و گوهر زمین امضا شد.
شرکت سنگ آهن شرق ایران نیز ساخت نخستین کارخانه کنسانتره خود را به ظرفیت ۲.۶ میلیون تن در سال سفارش داده است، در حالی که دومین کارخانه از همین نوع و با همین ظرفیت نیز در دست احداث است. سنگ آهن شرق ایران همچنین هم اکنون در حال احداث یک کارخانه گندله سازی به ظرفیت ۵ میلیون تن است.
شركت توسعه معادن و صنايع معدني خاورميانه (میدکو) که یک هولدینگ نیمه دولتی محسوب می شود، پروژه هایی برای تولید ۸ میلیون تن در سال کنسانتره (دو پروژه هر یک به ظرفیت دو میلیون تن سال قبل به بهره برداری رسیدند) و ۷.۵ میلیون تن گندله در سال در دست اجرا دارد.
ایمیدرو برنامه ای دارد که براساس آن ظرفیت تولید ۲۰ میلیون تن کنسانتره سنگ آهن و ۲۰ میلیون تن گندله در معدن سنگان (خراسان رضوی) از طریق سرمایه گذاری فولاد مبارکه، فولاد خراسان و چند سرمایه گذار دیگر ایجاد کند.
ظرفیت تولید واحدهای احیای مستقیم سنگ آهن (DRI) در ایران
| شرکت | ظرفیت فعلی (میلیون تن در سال) |
| فولاد مبارکه | 7 |
| فولاد خوزستان | 4 |
| فولاد کاوه جنوب | 1.86 |
| فولاد خراسان | 1.6 |
| فولاد هرمزگان (واحد تابعه فولاد مبارکه) | 1.6 |
| مجتمع فولاد صبا (واحد تابعه فولاد مبارکه) | 1.5 |
| آهن و فولاد ارفع | 0.8 |
| آهن و فولاد غدیر ایرانیان | 0.8 |
تولید آهنایران در حال حاضر ظرفیت تولید ۲۰ میلیون تن آهن اسفنجی را در سال دارد. علاوه بر فعالیت کارخانه های آهن اسفنجی در فولاد مبارکه، فولاد هرمزگان، فولاد خراسان، فولاد کاوه جنوب، آهن و فولاد ارفع و آهن و فولاد غدیر ایرانیان بیش از ۲۰ میلیون تن کارخانه آهن اسنفجی دیگر (هر یک حداقل به ظرفیت ۸۰۰ هزار تن در سال) در ایران در دست احداث هستند.
تقریبا همه کارخانه فولادی در دست ساخت در ایران دارای یک یا چند مدول آهن اسفنجی هستند تا خوراک بخش ذوب آنها را تامین کنند.
هر یک از ۸ کارخانه فولادی استانی دارای یک کارخانه آهن اسفنجی ۸۰۰ هزار تنی هستند که در حال حاضر در دست احداث هستند. علاوه بر این ساخت چند کارخانه دیگر آهن اسفنجی نیز توسط فولادسازان، معدنکاران و دیگر سرمایه گذاران داخلی اعم از دولتی و خصوصی آغاز شده است.
ساخت کارخانه های آهن اسفنجی در ایران طی چند سال گذشته به لطف توانایی پیمانکاران داخلی در حوزه فناوری و تامین تجهیزات موردنیاز رشد سریعی را تجربه کرده است.
در حقیقت ساخت کارخانه های آهن اسفنجی در ایران رشد سریعتری را نسبت به کارخانه های فولادسازی داشته است. این به آن معناست که ایران طی یک تا دو سال آینده و همزمان با بهره برداری از کارخانه های جدید آهن اسفنجی با مازاد تولید این محصول در داخل مواجه خواهد شد.
طبق آمار انجمن جهانی فولاد، ایران در سال ۲۰۱۲ میلادی حدود ۱۴.۵ میلیون تن فولاد خام تولید کرد.
برای سال ۲۰۱۳ نیز با توجه به آمار تولید ۹ ماهه نخست سال پیش بینی می شود ایران حدود ۱۵ میلیون تن فولاد تولید کند.
ایران دارای یک برنامه کوتاه مدت است که طبق آن باید به تولید ۳۵ میلیون تن فولاد خام در سال ظرف چند سال آینده برسد. این کشور همچنان برنامه بلندمدتی را برای رسیدن به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام در سال دارد که انتظار می رود تا سال ۲۰۲۵ به نتیجه برسد.
در چند سال اخیر پروژه های فولادسازی زیادی توسط دولت ایران و بخش خصوصی این کشور اجرا شده اند، در حالی که فولادسازان فعلی ایران نیز طرحهای توسعه ای را در دست اجرا دارند.
با توجه به اهمیتی که ایران برای فولادسازی قائل شده، دولت این کشور احداث ۸ کارخانه کوچک ۸۰۰ هزار تنی را از حدود ۶ سال پیش آغاز کرد که تاکنون هیچ یک از این طرح ها تکمیل نشده اند. همه این پروژه ها حدود نیمی از راه توسعه خود را طی کرده اند و به نظر می رسد تکمیل آنها چند سال دیگر به طول می انجامد.
کمبود منابع مالی یکی از دلایل به مشکل خوردن اجرای طرح های فولادی بوده است. این باعث شده تا این طرحها طبق برنامه زمان بندی شده به بهره برداری نرسند. در همین حال تحریمهای بین المللی نیز مشارکت شرکتهای خارجی در اجرای طرحهای فولادی ایران را با محدودیت مواجه کرده است.
ضمن اینکه تحریمها روی مشارکت بانکها و دیگر سرمایه گذاران در طرحهای فولادی نیز تاثیر منفی گذاشته است.
با این وجود برخی از طرحهای توسعه با موفقیت به پایان رسیده اند. به عنوان مثال آهن و فولاد ارفع، یک کارخانه کوچک ۸۰۰ هزار تنی آخرین کارخانه فولادسازی ایران است که طی چند ماه قبل وارد مدار تولید شد.
دو کارخانه فولادی بخش خصوصی، فولاد پاسارگاد با ظرفیت ۱.۵ میلیون تن در سال برای تولید بیلت و فولاد خزر با ظرفیت تولید ۵۵۰ هزار تن در سال برای تولید بیلت نیز اوایل سال ۲۰۱۳ میلادی به بهره برداری رسیدند.
با توجه به طرحهای توسعه برنامه ریزی شده و در دست اجرا، ایران می تواند تولید فولاد خام خود را طی سالهای آینده با نرخ رشد سالانه ۱۰ درصد افزایش دهد. هیچ شکی نیست که لغو یا کاهش سطح تحریمها علیه ایران می تواند به توسعه پروژه های فولادی در این کشور کمک زیادی کند. اتفاقی که می تواند نرخ رشد سالانه تولید فولاد ایران را به ۱۵ درصد نیز برساند.
تولید فولاد خام ایران با در نظر گرفتن نرخ رشد محافظه کارانه سالانه ۱۰ درصد می تواند تا سال ۲۰۱۷ به ۲۲ میلیون تن برسد. با در نظر گرفتن نرخ رشد خوشبینانه ۱۵ درصدی نیز تولید فولاد خام ایران تا سال ۲۰۱۷ به ۲۶ میلیون تن خواهد رسید.
محصولات نوردافزایش قیمت نفت خام طی یک دهه اخیر یکی از دلایل افزایش تقاضا در ایران برای فولاد و دیگر مواد ساختمانی بوده است. اتفاقی که برای سایر صادرکنندگان نفت خام منطقه نیز رخ داد. بانکهای داخلی ایران می توانند به لطف درامدهای نفتی مناسب منابع مالی بیشتری را برای پروژه های صنعتی، از قبیل کارخانه های نورد تامین کنند. به علاوه اینکه احداث یک کارخانه نورد زمان کمتری را
نسبت به یک کارخانه مشابه با ترکیب واحد ذوب می برد.
در یک دهه اخیر مشوقهایی برای بخش خصوصی در زمینه احداث کارخانه های نورد وجود داشته است.
طبق گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، مجموع تولید کارخانه نورد بخش خصوصی ایران در مارس ۲۰۰۱ تا مارس ۲۰۰۲ حدود ۳۰۰ هزار تن بود اما آنها حدود ۵.۳۴ میلیون تن محصولات نهایی را در همان بازه زمانی تولید کردند.
در حال حاضر تعداد زیادی کارخانه های نورد در ایران وجود دارد که معمولا بین ۵۰ تا ۵۰۰ هزار تن در سال ظرفیت تولید دارند. در حالی که تا همین یک دهه پیش تعداد این کارخانه ها در ایران بسیار کم بود.
کارخانه های فولادی و نورد بخش دولتی در ایران ظرفیت مجموع نورد حدود ۱۴ تا ۱۵ میلیون تنی دارند. کارخانه های بخش خصوصی نیز حدودا همین مقدار ظرفیت تولید – حدود ۱۵ میلیون تن در سال - دارند.
بنابراین مجموع ظرفیت نورد ایران به حدود ۳۰ میلیون تن در سال می رسد. اما در حالی که فولادسازان و نوردسازان بخش دولتی در ایران با ظرفیت کامل تولید خود کار می کنند کارخانه های نورد بخش خصوصی با ۳۰ تا ۵۰ درصد از ظرفیت اسمی تولید خود در حال کار هستند. دلیل این وضعیت کمبود بیلت در بازار داخلی ایران است.
بهره وری پایین کارخانه های نورد بخش خصوصی ایران تعدادی از آنها را تشویق کرده تا بدون نظر گرفتن مشکلات مالی و دسترسی به فناوریهای لازم اقدام به احداث واحد ذوب کنند.
تجارت بین المللیعلی رغم اهمیت ویژه صنعت فولاد در ایران و برنامه هایی که این کشور برای توسعه این صنعت دارد اما ایران به واردات سالانه ۱۰ میلیون تن فولاد (محصولات نهایی و نیمه) نیاز دارد تا بتواند به تقاضای داخلی خود پاسخ دهد.
ایران در سال منتهی به ۲۰ مارس ۲۰۱۳ معادل ۶.۵ میلیون تن فولاد وارد کرد. طبق آمار گمرک ایران، دو سال پیش واردات فولاد ایران به ۹ میلیون تن و سه پیش نیز به ۱۱ میلیون تن رسیده بود.
طبق برخی برآوردها ایران در سال جاری ایرانی (منتهی به ۲۰ مارس ۲۰۱۴) کمتر از ۴ میلیون تن واردات فولاد خواهد داشت. این در حالی است که طبق آمار گمرک ایران این کشور در نیمه نخست سال جاری حدود ۱.۸ میلیون تن فولاد وارد کرد.
دلیل اصلی کاهش واردات فولاد ایران تحریمهای بین المللی علیه تجارت ایران بوده است. در حالی که رکودی عمومی در بازار فولاد داخلی ایران وجود دارد که نتیجه کاهش پروژه های ساخت و ساز در این کشور است، به ویژه پروژه های ساخت و سازی که توسط دولت ایران اجرا می شوند.
مازاد سنگ آهن ایران با حاشیه سود بالا یکی از فاکتورهای اصلی تشویق کننده برای صادرات این محصول در چند سال گذشته بوده است.
ایران در سال گذشته ایرانی حدود ۲۱ میلیون تن سنگ آهن صادر کرد، در حالی که ۱۰ سال پیش صادرات سنگ آهن ایران کمتر از یک میلیون تن بود.
چین اصلی ترین مقصد سنگ آهن صادراتی ایران است. اشتهای بالای چین برای سنگ آهن – همین طور ارتباط نزدیکش با ایران در حال توسعه – عامل اصلی بوده تا این کشور به مقصد انحصاری سنگ آهن صادراتی ایران تبدیل شود.
در چند سال اخیر بحثهایی بین معدنکاران و تاجران سنگ آهن از یک سو و فولادسازان از سوی دیگر در زمینه صادرات سنگ آهن مطرح شده است. در حالی که معدنکاران و تاجران سنگ آهن به طور طبیعی از ایده صادرات سنگ معدنی آهن حمایت می کنند، فولادسازان تشویق می کنند که دولت صادرات این ماده معدنی را محدود کند.
مسئولان دولتی ایران تاکنون تصمیم جدی را در زمینه محدود کردن صادرات سنگ آهن نگرفته اند اما آنها ممکن است دیر یا زود صادرات سنگ آهن این کشور را به کلی ممنوع کرده و یا آن را محدود کنند. اقدامی باعث فشار زیاد گروههای مخالف این محدودیت می شود.
فولاد
