دور باطل معدن «آلبلاغ» / ثروتی که خاک می‌خورد!
گروه معادن
- معدن آلبلاغ تبدیل به گره‌ای کور برای مدیران خراسان شمالی شده و تاکنون پس از گذشت یک سال از حاد شدن وضعیت این معدن غیرمجاز هنوز پاس‌کاری و نامه‌نگاری‌ها کاری از پیش نبرده و فقط خبر کشته شدن اهالی آن منطقه در اثر حفاری به گوش رسیده است.
به گزارش خبرگزاری ماین نیوز کمتر کسی است که در خراسان شمالی نام معدن آلبلاغ اسفراین را نشنیده باشد. معدنی که سود و فایده زیادی دارد اما نه به‌صورت قانونی و در چهارچوب قواعد. بلکه به‌نحوی‌که هر کس زور و قدرت بیشتری داشته باشد، سود بیشتری نیز می‌برد.
می‌توان آغاز ماجرا را در حدود ۳ سال گذشته جستجو کرد. زمانی که یکی از اهالی منطقه از وجود یک معدن روی و سرب باارزش که هیچ‌گونه محافظتی از آن نمی‌شود باخبر شده؛ سپس هرروز به محل رفته، الاغ و قاطر خود را با سنگ‌های معدنی بار می‌زند و در خانه خود انبار می‌کند. پس از مدتی که حجم انبار سنگ‌ها به میزان معینی می‌رسد فردی آمده این مواد را با قیمت‌های بالا خریداری کرده و به ناکجاآباد می‌برد که بعدها فهمیده شد مقصد استان زنجان است.
این روند ادامه پیدا می‌کند و آهسته‌آهسته به حدی می‌رسد که مشتاقان این شغل فراوان می‌شوند. اکنون به‌صورت دقیق‌تر این ماجرا را بررسی می‌کنیم. از حدود یک سال پیش زمانی که به قول برخی مسئولان دست زیاد شده و مسئولان را به فکر فرو برده است.
ابتدا باید اساس مشکل را جستجو کرد. معضل اصلی این اتفاق اختلاف بین اداره کل محیط‌زیست و صنعت، معدن و تجارت استان بود. به‌طوری‌که مسئولان صنعت و معدن معتقد بودند ازآنجایی که منطقه تحت مدیریت حفاظت محیط‌زیست واقع است ازاین‌رو نمی‌توان آن را ثبت و به شخص واگذار کرد.
طاهر رستمی، فرماندار اسفراین دراین‌باره می‌گوید: این معدن واقع در پارک حفاظت‌شده ساریگل است و به این دلیل محدودیت ثبت دارد. تا معدن از منطقه حفاظت‌شده خارج نشود، قابلیت ثبت ندارد.
رستمی ادامه می‌دهد: چندین سال است عده‌ای از مردم منطقه، سرب و روی معدن را کشف کرده بودند. سال‌های گذشته گاهی مراجعاتی می‌شده؛ اما از ۳ سال گذشته این مراجعه‌ها شدت یافته و در یک سال اخیر هم بسیار شدید شده است و اینک جمعیت زیادی در آنجا ساکن هستند.
فرماندار اسفراین تأکید می‌کند: در چند ماه گذشته پیگیر بودیم که بتوانیم این معدن را از منطقه حفاظت‌شده خارج کنیم تا آن را به ثبت برسانیم؛ اما در این رابطه شورای عالی محیط‌زیست باید تصمیم بگیرد. موضوع را از طریق استاندار و نماینده‌های مجلس پیگیری کرده‌ایم. موضوع کمی زمان‌بر است؛ اما در سطح شهرستان هم تا حدودی توانسته‌ایم برداشت سنگ را کنترل کنیم.
معاون صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی وقت نیز دراین‌باره گفته بود: تنها راه برای حل اساسی این مشکل که البته درخواست و پیشنهادشده، این است که اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان محدوده معدنی را از تحت مدیریت خود آزاد کند تا بتوانیم معدن را ثبت و بهره‌برداری از آن را به شخص واگذار کنیم.
رضازاده همچنین بیان کرد: در این صورت کار حفاظت و مراقبت از معدن هم توسط بهره‌بردار انجام می‌شود اما حفاظت محیط‌زیست با آن موافقت نمی‌کند.
مدیرکل وقت حفاظت محیط‌زیست خراسان شمالی هم گفت: سازمان حفاظت محیط‌زیست و البته این اداره کل هرگز با آزاد کردن منطقه موافقت نمی‌کند.
سیداصغر مطهری اظهار داشت: نباید این رویه شود که عده‌ای به‌صورت غیرمجاز به طبیعت و معدن دست برده و محیط‌زیست به‌ناچار و برای ثبت معدن، منطقه را از مدیریت خود خارج کند.
از همان یک سال پیش ماجراهای شکایت و تشکیل پرونده و دستگیری و مجازات‌ها نیز شروع شد. معاون صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در اسفندماه سال گذشته گفت: چندین نوبت شکایت به دستگاه قضا برده و تاکنون سه پرونده در دادگستری تشکیل‌شده است که یک پرونده منجر به صدور رأی و یک نفر محکوم‌به زندان شده است.
علی‌اصغر رضازاده اظهار داشت: عامل اصلی برداشت غیرمجاز سرب و روی در شهرستان اسفراین شناسایی و با حکم قضایی روانه زندان شد و چند نفر در این زمینه شناسایی و دستگیر شدند.
هرچند این مسئول از دستگیری عامل اصلی برداشت‌های غیرمجاز خبر داد اما اندکی بعد مشتریان این کسب‌وکار پردرآمد بسیار بیشتر شد. اندکی به جلو می‌رویم.
در اردیبهشت سال جاری استاندار خراسان شمالی به ماجرا ورود کرد. وی به پیگیری شورای تأمین اسفراین در رابطه با برداشت‌های غیرمجاز معدن آلبلاغ اشاره کرد و بیان داشت: نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی در این رابطه از طریق قوه مقننه پیگیرهای لازم را انجام داده است.
شجاعی بابیان اینکه به‌منظور واگذاری معدن آلبلاغ به شرکت تعاونی عمران شهرسازی اسفراین جلساتی در تهران برگزارشده است، افزود: سهامداران این شرکت مردم شهرستان هستند، بنابراین برای حفظ منافع مردم این منطقه جلساتی به‌منظور واگذاری این معدن به مردم برگزار شد.
به‌این‌ترتیب نماینده دولت در خراسان شمالی توپ را به زمین نماینده شهرستان اسفراین در مجلس شورای اسلامی انداخت. هادی قوامی نیز در این خصوص گفت: محافظت ساریگل بر عهده محیط‌زیست بوده، بنابراین نهادهای متولی به‌ویژه محیط‌زیست باید پاسخگوی کوتاهی در امر حفاظت از منطقه باشند.
اما نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی در ادامه وعده‌های خوبی داد و دراین‌باره بیان کرد: امیدواریم با موافقت شورای عالی محیط‌زیست، منطقه ساریگل به شرکت تعاونی توسعه عمران شهرستان اسفراین واگذار شود. تمام شهروندان اسفراینی می‌توانند عضو این شرکت شوند و سهم هر فرد یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. منابع حاصل از معدن آلبلاغ قطعاً بین سهامداران که مردم اسفراین هستند، توزیع خواهد شد.
چند روز بعد فرمانده نیروی انتظامی خراسان شمالی نیز آمار قابل‌توجهی در حوزه معدن آلبلاغ ارائه داد. مظاهری دراین‌باره اظهار داشت: در رابطه با کشف منابع از معدن آلبلاغ ۴۸ متخلف دستگیر و ۲۶ دستگاه خودرو و ۱۲۶ رأس چهارپار نیز توقیف شد. با توجه به اینکه بیشترین آسیب در این خصوص به محیط‌زیست وارد می‌شود، بنابراین می‌طلبد سازمان حفاظت از محیط‌زیست با انجام اقدامات لازم از بروز مشکلات پیش رو پیشگیری کند.
این روند همچنان ادامه داشت به‌طوری‌که گویی عزمی برای رفعش وجود نداشت. طبق مشاهدات در آن بازه اعلام شد که روزانه نزدیک به ۱۵۰۰ نفر به معدن رفته و از محیط‌زیست سو استفاده می‌کنند. این حجم گسترده برداشت خطرات زیادی را نیز به دنبال خود می‌آفرید. یکی از این خطرات، مشکلات زیست‌محیطی به شمار می‌آمد. به‌صورت شفاف‌تر این محدوده بخشی از حوزه آبریز سد بیدواز را تشکیل می‌دهد و درنتیجه آب شرب مردم اسفراین را تأمین می‌کند که همین امر سبب شده بود تا نگرانی‌ها از مسمومیت این منابع آب توسط عناصر سرب و روی افزایش یابد و به هشدار متخصصان منجر شود.
مرتضی شریفی، دکترای تخصصی جنگل با گرایش طراحی پارک‌های طبیعی دراین‌باره می‌گوید: در حال حاضر در پی برداشت‌های غیرمجاز از معادن سرب و روی آلبلاغ، مسمومیت آب مورد مصرف روستاهای مسیر رودخانه گنجدان قطعی است همچنین در ادامه رودخانه اردغان آلودگی آب با عناصر سرب و روی بیشتر شده و بدتر از همه اینکه این محدوده، بخشی از حوزه آبریز سد آب شرب بیدواز محسوب می‌شود که آب شرب اسفراین را تأمین می‌کند.
وی می‌افزاید: حتی معادن سرب و روی که با مراعات اصول فنی و ایمنی محیط زیستی برداشت می‌شوند کماکان اثرات سوء بر منابع آبی و خاک به‌جا می‌گذارند برای نمونه بررسی‌های به‌عمل‌آمده در منطقه تحت تأثیر معدن سرب و روی زه‌آباد قزوین نشان می‌دهد که با افزایش عناصر سرب و روی صدمات جبران‌ناپذیری به منابع آبی و خاکی منطقه وارد آمده است بنابراین مسلم است که زیرورو کردن محدوده آلبلاغ ساریگل بدون مراعات اصول فنی و ایمنی که گفته می‌شود حتی مسیل‌ها از آن در امان نیستند سلامت جوامع محلی، روستایی و شهری را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد.
دیگر خطر این برداشت‌ها به خطر افتادن جان افراد بود. در بحبوحه‌های برداشت غیرمجاز از این معدن، جان افراد بسیاری به خطر افتاد. در آذرماه سال جاری و در یک حادثه ششمین نفر نیز جان خود را از دست داد تا دوباره بازار اخبار این معدن داغ شود.
اما با همه خطرات، مصاحبه‌ها و رایزنی‌ها هیچ نتیجه خاصی حاصل نمی‌شد تا این که در مردادماه استاندار خراسان شمالی طی مکاتبه‌ای با معاون اول رئیس‌جمهور خواستار تعیین تکلیف این معدن پردردسر شد.
محمدعلی شجاعی در این مکاتبه آورده است: با پیگیری‌ها و اقدامات استانداری و دستگاه‌های مسئول، بهره‌برداری غیرمجاز از معدن آلبلاغ پایان پذیرفت اما تاکنون اقدام مؤثری در خصوص تعیین تکلیف وضعیت این معدن صورت نگرفته است. تقاضا داریم تعیین تکلیف این معدن سرعت یابد.
هرچند طی این نامه استاندار خراسان شمالی مدعی شده بود معدن آلبلاغ از حضور مردم پاکسازی شده است اما دقیقاً روز بعدازاین نامه‌نگاری هادی قوامی، نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی گفت: در این معدن افزون بر پنج هزار نفر مشغول به‌کار شدند، این معدن ظرفیت و پتانسیل خوبی برای ایجاد اشتغال و سرمایه‌گذاری است که باید توسط دستگاه‌های مربوط ساماندهی شود.
وی افزود: هم‌اکنون در این معدن مردم به سنتی‌ترین شیوه و بدون مجوزها برداشت می‌کنند که متأسفانه باعث مرگ دو نفر از آنان شد.
البته این تعداد مرگ بیشتر نیز شد و همان‌طور که بیان شد در هیاهوی این معدن جان 6 نفر از دست رفت. این موضوع نامه استاندار مبنی بر پاکسازی معدن از سودجویان را نیز تحت شعاع خود قرارداد.
نکته جالب‌تر ماجرا آنجاست که حدود یک ماه قبل از این نامه‌نگاری، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان دریکی از معدود اظهارنظرهای خود گفته بود: قرار بر این است تا ایمیدرو عملیات پی‌جویی را در معدن سرب و روی آلبلاغ انجام دهد و ظرفیت این معدن را برای سرمایه‌گذاری اعلام کند.
کمی جلوتر بیاییم. در شهریورماه انتشار یک مصاحبه فضا را بار دیگر به جنب‌وجوش درآورد. در این مطلب خبر از برداشت‌های غیرمجاز این بار در تاریکی شب داده‌شده بود.
مدیرکل وقت حفاظت محیط‌زیست خراسان شمالی دراین‌باره گفته بود: در چند ماه اخیر، با دخالت دستگاه‌های مختلف، ارتفاعات آلبلاغ شهرستان اسفراین، که برای مدتی عرصه حضور سودجویان و برداشت غیرمجاز از معادن سرب و روی شده بود، پاکسازی شد و افرادی که در آنجا مستقرشده بودند، از محل تارانده شدند.
سیداصغر مطهری افزود: این در حالی است که بر اساس گزارش‌های دریافتی، هنوز هم افرادی شبانه و به‌صورت پراکنده در محل حضور یافته و نسبت به برداشت غیرمجاز ذخایر معدنی اقدام می‌کنند که البته حضور این افراد نشان از وجود و فعالیت دلالان، خریداران مواد معدنی و خریدوفروش غیرقانونی این مواد دارد.
وی با بیان اینکه افراد سودجو مواد برداشت‌شده را با الاغ و یا به‌صورت کولبر، از ارتفاعات به پایین کوه منتقل می‌کنند، گفت: اکنون برای پایش بیشتر منطقه، گشت‌های سیار در جاده مسیر منتهی به ارتفاعات آلبلاغ تقویت‌شده است.
مطهری با اشاره به اینکه سرمای هوا، محیط‌بانان و قرق بانان را از ارتفاعات آلبلاغ به پایین کوه‌ها کشانده است، خاطرنشان کرد: محیط‌بانان و قرقبانان هنوز در منطقه حضور دارند اما با توجه به سرمای هوا، از ارتفاعات به نقاط پایین‌تر آمده‌اند که همین امر موجب فعال شدن مجدد سودجویان و متجاوزان شده است.
وی با اشاره به استقرار این معدن در محدوده منطقه حفاظت‌شده ساریگل اسفراین، درباره تعیین تکلیف واگذاری منطقه برای اکتشافات معدنی، گفت: اکنون هیچ مانعی برای ایمیدرو درزمینه حضور در منطقه، حفاظت و نیز انجام کارهای مطالعاتی وجود ندارد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان شمالی خاطرنشان کرد: ایمیدرو خواستار انجام کارهای اکتشافی در این منطقه است اما در این زمینه باید سازمان حفاظت محیط‌زیست، مجوزهای لازم را ابلاغ کند.
باری دیگر هرچه زمان می‌گذشت هم تعداد سودجویان بیشتر می‌شد و هم خبری از شرکت ایمیدور نبود. در مهرماه معاون امور صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی گفت: حضور سودجویان برای برداشت‌های غیرمجاز سرب و روی از معدن آلبلاغ در شهرستان اسفراین به‌تازگی افزایش‌یافته است.
وی درباره استقرار ایمیدرو در معدن آلبلاغ و انجام مطالعات پی‌جویی‌های معدنی گفت: در این زمینه مردادماه امسال، کارشناسان در منطقه حضور یافته و پس‌ازآن در شهریورماه امسال نشستی در سازمان محیط‌زیست کشور برگزار شد تا برای اقدامات ایمیدرو در آلبلاغ اسفراین بررسی‌های لازم انجام شود اما هنوز، صورت‌جلسه‌ای از این نشست بیرون نیامده است.
معاون امور صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی با اشاره به اینکه استقرار کارشناسان سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران «ایمیدرو» در آلبلاغ نیازمند مجوزهای لازم است گفت: هنوز این مجوزها داده نشده است.
وی افزود: حضور و استقرار کارشناسان ایمیدرو در منطقه آلبلاغ مستلزم تأمین نیرو برای محافظت است که تأمین هزینه‌های مربوط به آن هنوز محل اختلاف و مناقشه است.
رضازاده با اشاره به اینکه ایمیدرو خواستار انجام فعالیت‌های اکتشافی در معدن آلبلاغ است افزود: تا زمانی که مجوزهای لازم داده نشود، ایمیدرو نمی‌تواند در منطقه مستقر شود.
بالاخره در آبان معاون صنایع و معادن سازمان صمت خراسان شمالی از برداشته شدن یک قدم روبه‌جلو خبر داد. وی بیان کرد: مباحثی درباره امنیت معدن‌کاران و افرادی که برای اکتشاف به آلبلاغ می‌روند مطرح‌شده که باید نیروی انتظامی و محیط‌بانان محیط‌زیست این امنیت را فراهم کنند. قرار شده است شرکت ایمیدرو برای مدت 10 روز فعالیت‌های مطالعاتی را انجام دهد.
آذر را می‌توان یکی از شلوغ‌ترین ماه‌های اخبار آلبلاغ دانست. در این بازه زمانی دستگاه قضا خراسان شمالی به‌صورت قاطع وارد میدان شد تا از بی‌تدبیری‌ها، تخلفات و از همه مهم‌تر از جانباختن مردم جلوگیری کند.
در این واکنش رئیس‌کل دادگستری خراسان شمالی به دو مدیر استانی مرتبط با معادن و محیط‌زیست درباره پیامدهای ناشی از عدم ایفای تعهدات قانونی برای ایمن‌سازی معدن آلبلاغ اسفراین هشدار داد و ضرب‌الاجل زمانی یک ماهه تعیین کرد.
وی با اشاره به تکالیف و تعهدات ادارات محیط‌زیست و صمت شهرستان اسفراین بر اساس مصوبه شورای تأمین این شهرستان، مسؤولیت اصلی رفع نقاط حادثه‌خیز و امحاء تونل‌هایی که درنتیجه برداشت و استخراج غیرمجاز سنگ‌های معدنی ایجادشده متوجه ادارات محیط‌زیست و صمت اسفراین دانست.
چند روز بعد نیز دادستان خراسان شمالی اظهار کرد: پرونده‌ای برای معدن آلبلاغ تشکیل‌شده و در جلسات مشترک پیگیر اقدامات لازم از سوی محیط‌زیست و سازمان صمت استان هستیم و از اقدامات ایمیدرو ناراضی هستیم.
وی در ادامه تصریح کرد: از قصور مسئولان و افراد مرتبط نمی‌گذریم و در راستای با حقوق عامه با آنها برخورد می‌شود و هیچ ابایی از برخورد با افراد نداریم درحالی‌که پرونده در خصوص قصورهای احتمالی ایجادشده و در حال رسیدگی است.
در بین همین تهدیدها بود که خبری تازه نیز شنیده شد. نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی گفت: وزیر صنعت، معدن و تجارت دستور آغاز عملیات اکتشاف در معدن آلبلاغ این شهرستان را صادر کرده است تا کارها در این معدن شتاب گیرد.
وی افزود: پس از پایان عملیات اکتشاف اولیه، این معدن به مردم منطقه واگذار می‌شود تا برداشت رسمی از آن آغاز شود.
پس‌ازاین دستور انتظار می‌رفت اتفاقات ویژه‌تری در معدن پر حدیث آلبلاغ بیفتد اما بازهم آب از آب تکان نخورد. بازهم وعده‌ها به فراموشی سپرده شد و کسی پیگیر وعده‌ها نبود.
هفته گذشته بود که فرماندار اسفراین با گلایه شدید از ایمیدور (سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران) گفت: براساس مصوبات شورای تأمین شهرستان و استان، ایمیدرو مکلف شده برای حفاظت از منطقه، اقداماتی را به عمل آورد.
وی افزود: قرار بود ایمیدرو، با عقد قرارداد با شرکت‌های حفاظتی مورد تأیید نیروی انتظامی، در منطقه معدنی آلبلاغ نیرو مستقر کند و کار حفاظت از این منطقه را بر عهده بگیرد اما تاکنون این اقدام انجام‌نشده است.
وی گفت: برداشت‌های غیرمجاز از معدن، هرچند محدود اما همچنان ادامه دارد، در این مدت کار حفاظت از این منطقه و پاکسازی ها، هزینه‌های زیادی را بر شهرستان تحمیل کرده و بخش زیادی از توان و انرژی مدیریت اجرایی را به خود اختصاص داده است.
فرماندار اسفراین با اشاره به اعلام آمادگی شرکت آلومینای ایران در جاجرم برای مسدودسازی تونل‌های خطرآفرین حفرشده توسط برداشت کنندگان از این معدن، تصریح کرد: تیمی از شرکت آلومینا در هفته جاری در منطقه حضور یافته تا نحوه اقدام برای بستن دهانه تونل‌ها را بررسی کند.
رستمی خاطرنشان کرد: بر اساس مذاکرات صورت گرفته، شرکت آلومینا به‌زودی برای بستن دهانه تونل‌های خطرآفرین معدن آلبلاغ اقدام می‌کند.
وی افزود: مسدود کردن دهانه تونل‌ها، یک راهکار موقتی است و یقیناً سودجویان، تونل‌های دیگری را حفر می‌کنند و هنوز جای نگرانی در این زمینه و ریزش تونل‌ها وجود دارد.
آخرین اظهارنظر را نیز روز گذشته استاندار خراسان شمالی عنوان کرد. محمدعلی شجاعی نیز از ایمیدور گلایه کرد و گفت: ایمیدرو به هیچ‌یک از تعهدات خود در بحث امنیتی و اجتماعی عمل‌نکرده و ما به جدیت پیگیر این موضوع هستیم و کوتاه هم نخواهیم آمد چون باید پاسخگو باشند.
وی افزود: به‌صورت شفاهی به ایمیدرو پیام دادم که خود را راحت و اعلام کند که تفاهم‌نامه منعقدشده در سفر رییس جمهوری به استان، اجرایی نمی‌شود و عملی نیست، ایمیدرو دوست ندارد و یا نمی‌تواند تکالیف را در قبال معدن آلبلاغ اجرا کند و در این زمینه، ما را ۶ ماه معطل کرده است.
استاندار خراسان شمالی ادامه داد: ما متوجه نمی‌شویم ایمیدرو برای انجام دادن تکالیفش، چه می‌گوید و چه می‌خواهد.
در پایان یک جمله می‌توان گفت. یک سال رایزنی، جلسه و دستور و هیچ آیدی ثمره فعالیت مسئولان خراسان شمالی در این زمینه است. آلبلاغ که تبدیل به یک قصه پر غصه شده است زمانی قرار بود جزئی از سهام مردم اسفراین باشد اما اینک بدون هیچ آینده‌ای در گوشه‌ای از استان پرظرفیت اما محروم خراسان شمالی خاک می‌خورد.
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۵ دی ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۰۴
کد مطلب: 48795
