در تمام عمر فعالیت‌های معدني در ايران حدود 5 الي 6 ميليون متر حفاري انجام‌شده است
اكتشاف معادن کاهش یافته است
گروه اكتشاف و زمين شناسي
- حوزه اكتشاف منابع معدني كشور نيازمند تحولات اساسي در تأمين مالي، اصلاح ساختارها و تخصيص بودجه متناسب با نيازهاي كشور و برنامه‌های راهبردي در بخش معدن و صنايع معدني است.
به گزارش ماین نیوز، اكتشاف منابع معدني نقش بسيار مهمي در سرمایه‌گذاری‌های کلان اقتصادي كشورها در حوزه معدن و صنايع معدني دارد و به‌عنوان اولين حلقه از زنجيره ارزش مواد معدني و فلزي محسوب می‌شود. ایران در این زمینه چه اقداماتی انجام داده است؟ مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی «الزامات توسعه اكتشاف منابع معدني و ارتقای جایگاه سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور» را بررسی کرده است.
طبق این گزارش، كشورهاي داراي برنامه راهبردي اكتشاف كه موفق به ايجاد پايگاه جامعي از داده‌های اكتشافي و زمین‌شناسی شده‌اند، امنيت و جذابيت سرمایه‌گذاری در اين بخش را تا اندازه زيادي افزايش داده‌اند. روند صعودي سرمایه‌گذاری در اكتشاف منابع معدني دنيا كه از سال 2007 آغاز شد، در سال 2012 به بالاترین ميزان خود رسيد. روند هزینه‌کرد اكتشافي براي عناصر فلزي غيرآهني در ربع قرن گذشته در سراسر دنيا همواره صعودي بوده است كه نشان از اهميت اولين حلقه فعالیت‌های معدني در جهان است. بر اساس آمار سازمان زمین‌شناسی چين، در سال 2017 در اين كشور بيش از پنج ميليون متر حفاري اكتشافي با سرمایه‌گذاری 1.3 ميليارد دلار انجام‌شده است. استراليا نيز در سال 2016 با سرمایه‌گذاری 1.5 ميليارد دلاری، حدود هشت ميليون متر حفاري اكتشافي انجام داده كه به كشف منابع و ذخاير معدني جديد منجر شده است.
براساس گزارش مرکز پژوهش ها، حوزه اكتشاف منابع معدني كشور نيازمند تحولات اساسي در تأمين مالي، اصلاح ساختارها و تخصيص بودجه متناسب با نيازهاي كشور و برنامه‌های راهبردي در بخش معدن و صنايع معدني است. ارتقاي جايگاه سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدني كشور و تبدیل‌شدن اين سازمان به مرجع فعالیت‌های اكتشافي، تأمين مالي بخش اكتشاف كشور با فراهم كردن امكان تشكيل کنسرسیوم‌های اكتشافي با همراهي فعالان حوزه معدن و صنايع معدني، اختصاص بخشي از درآمدهاي حقوق دولتي معادن به حوزه اكتشاف، واقعي كردن قيمت حامل‌های انرژي و استفاده از منابع آزادشده از اين محل، تقويت ژئوتوريسم، ايجاد جذابيت براي سرمایه‌گذاری بخش خصوصي، پوشش ريسك فعالیت‌های اكتشافي با تقويت صندوق بيمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدني، ارتقاي جايگاه نظام‌مهندسی معدن كشور و تدوين قوانين و مقررات شفاف بر اساس معيارهاي استاندارد جهاني جهت تعامل بهينه بخش معدن، منابع طبيعي و محیط‌زیست ازجمله الزامات ايجاد تحول در اكتشاف منابع معدني كشور است.
این گزارش همچنین اضافه می کند: ورود سازمان‌ها و نهادهاي مختلف ازجمله ايميدرو، سازمان انرژي اتمي و وزارت نفت به مقوله اكتشاف در كشور موجب شده است تا مرجعيت سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدني تا اندازه زيادي از بين رفته و داده‌های زمین‌شناسی و اطلاعات اكتشافي به‌صورت پراكنده در اختيار سازمان‌ها و نهادهاي مختلف قرار گيرد. ايجاد پايگاه جامع اطلاعات علوم زمين و هوشمندسازي اين بخش با یکپارچه‌سازی نهادهاي دخيل در بخش اكتشاف و تعيين مرزهاي دقيق فعاليت هر سازمان يا نهاد در قالب تشكيل كارگروه ملي اكتشاف منابع معدني می‌تواند تا اندازه زيادي زمينه را براي حضور جدي بخش خصوصي در توسعه معادن و صنايع معدني كشور فراهم سازد. تجميع فعالیت‌های اكتشافي در سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدني می‌تواند گام مهمي در ارتقاي جايگاه اكتشاف در كشور باشد. در كنار اكتشافات معدني، معاونت زمین‌شناسی اين سازمان وظيفه مهم برداشت و تهيه نقشه‌های زمین‌شناسی، مطالعه و پايش مخاطرات زمين و مطالعات زمین‌شناسی دريايي را بر عهده دارد كه تقويت اين بخش تأثير بسزايي در امكان پیش‌بینی مخاطرات طبيعي در كشور و منطقه دارد.
وضعیت ایران در منابع معدنی چگونه است؟
ايران با وسعت یک میلیون و 648 هزار و 195 کیلومترمربع در رده هجدهمين كشور پهناور جهان قرار دارد. ايران به‌عنوان كشوري كه ازنظر منابع و معادن طبيعي غني است، داراي ظرفیت‌های گسترده‌ای در زمينه استخراج و فراوري مواد معدني و توليد محصولات با ارزش‌افزوده بالاست. كشور ايران داراي ذخاير عظيم معدني چون سنگ‌آهن، سنگ مس، طلا، سرب و روي، تيتانيم، منيزيم، بوكسيت، نفلين‌سينيت، سنگ‌های ساختماني و تزئيني، سنگ‌آهک، دولوميت، زغال‌سنگ و... است. ذخاير قطعي معادن شناسایی‌شده كشور بر اساس آخرين آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت 50 ميليارد تُن است كه در سال 1396، ظرفيت اسمي استخراج معادن كشور حدود 721 ميليون تُن بوده كه ميزان استخراج واقعي در اين سال 382 ميليون تُن برابر با 52 درصد ظرفيت استخراج اسمي معادن بوده است. در سال‌های اخير (1391-1396)، سهم ذخيره قطعي معادن گروه فلزي از ذخيره قطعي كل معادن حدود 11 درصد بوده است و اين ميزان براي ذخيره قطعي معادن گروه سنگ‌های تزئيني حدود 4 درصد و براي گروه مصالح ساختماني 62 درصد است.
بخشي از مواد معدني استخراج‌شده از معادن در واحدهاي فراوري و توليد محصولات فلزي معدني مورداستفاده قرارگرفته و بخشي ازآن‌پس از فراوري يا آماده‌سازی صادر می‌شود. ارزش صادرات معادن كشور در سه سال (1394 تا 1396) به ترتيب، 746 ،1121 و 1205 ميليون دلار بوده است. همچنين از ميزان 23.8 ميليون تُن صادرات مواد معدني در سال 1396، ازنظر وزني 19 ميليون تُن مربوط به انواع سنگ‌آهن است كه حدود 80 درصد صادرات مواد معدني كشور را به خود اختصاص داده است. با اين اوصاف، اكتشاف مواد معدني نقش بسيار مهمي در سرمایه‌گذاری‌های کلان بخش معدن و صنايع معدني دارد.
يكي از واقعيات بخش اكتشاف در ايران تداخل وظايف حاكميتي است كه قانون‌گذار، سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدني كشور را به‌عنوان متولي آن برگزيده است، ولي آنچه در حال جريان است، سیاست‌گذاری واحد و منسجمي براي استفاده از پتانسیل‌های موجود در كشور انجام‌نشده و سازمان‌ها و نهادهاي مختلفي مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدني، سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران، سازمان انرژي اتمي كشور و بعضاً وزارت نفت با توجه به نيازها و اهداف هر نهاد به سیاست‌گذاری يا انجام عمليات اكتشافي در كشور اقدام کرده‌اند كه نمايانگر اين مسئله است كه اكتشاف در ايران داراي چند متولي بوده و همه بخش‌های فعال در امر اكتشاف در همه حلقه‌ها و بدون هماهنگي و بعضاً به‌صورت موازي فعاليت می‌کنند.
براساس این گزارش، در سال 1380 با تأسيس سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران (ايميدرو) و آغاز همكاري آن سازمان طي سال‌های 1381 و 1382 با سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدني كشور اعتبارات بيشتري به موضوع اكتشاف مواد معدني اختصاص يافت و تحركي در سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدني ايجاد كرد و امكان مشاركت بخش خصوصي در فعالیت‌های اكتشافي ايجاد شد. عموماً به دليل بالا بودن ريسك اكتشاف، بخش خصوصي تمايل كافي برای پذیرش اين ريسك را نداشت و از طرفي توان فني و عملياتي بخش خصوصي در زمينه اكتشاف ناچيز بود. بر اساس آمار دريافتي از سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدني كشور در 35 سال گذشته فعاليت چشمگيري در زمينه اكتشاف معادن انجام‌نشده است و از یک‌میلیون و 640 هزار کیلومترمربع مساحت كشور، حدود 100 هزار کیلومترمربع و با عمق متوسط 300 متر اكتشاف شده است كه ميزان ناچيزي نسبت به مقیاس‌های جهاني به شمار می‌رود. در تمام عمر فعالیت‌های معدني در ايران حدود 5 الي 6 ميليون متر حفاري انجام‌شده است. اين در حالي است كه در كشورهاي معدن خیز ازجمله چين و استراليا ساليانه اين ميزان حفاري اكتشافي انجام می‌گیرد. در اين كشورها علاوه بر توجه به مسئله اكتشاف منابع جديد، در مناطقي كه مورد بهره‌برداری قرارگرفته‌اند مجدداً عمليات اكتشاف تفصيلي و عمق‌های بيشتر انجام می‌شود.
تاریخ انتشار : دوشنبه ۱۳ خرداد ۱۳۹۸ ساعت ۲۱:۳۰
کد مطلب: 46889
مرجع : اتاق بازرگانی تهران
