چرا سازمان زمین شناسی؟!

3 دی 1397 ساعت 10:15

سازمان زمین شناسی کشور که بعدها به سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور تغییر نام یافت از مجموعه سازمان های حاکمیتی دولت است که در گذر حیات پنجاه و اندی ساله خود از آغاز تاسیس در سال 1339 خورشیدی تاکنون بارها و بارها در میان دستگاه ها و بخش های گوناگون دولت برای یافتن جایگاهی در خور ومناسب و شاید متناسب با سلیقه، ماموریت و نیاز روز دست بدست شده‌است.


ماین نیوز، این سازمان، اگرچه به سبب ماهیت و بنیان استوار علمی خود در برخورد با حوادث و ناملایمات گاه و بی گاه کشور نسبت به دیگر ارکان دولت دستخوش تغییرات کمتری بوده ولی بنظر، چندی است که به سبب مشکلات روزافزون مالی- اعتباری و از آن بیشترنابسامانی های مدیریتی در سراشیب تلاشی ساختاری قرار گرفته است. افت جایگاه حقوقی سازمان زمین‌شناسی با اتکا برسلیقه شخصی-مدیریتی بیست ساله، این سازمان علمی-اجرایی کشور را با ادغام وزارت خانه‌های معادن و فلزات و صنایع، در پیکره وزارتخانه صنایع و معادن و سپس وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت در کسوت معاونت وزیر جای داد. معاونت وزیری که نزدیک به 5/22 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور در مجموعه تحت سرپرستی وی قرار داشته و از این میان به گواه آمار رسمی برخلاف پتانسیل بالای معدنی و زمین شناختی کشور و با در نظر گرفتن صنایع معدنی پایین دستی نا باورانه فقط تا 5 درصد از سرانه تولید ناخالص ملی از آن بخش معدن شده است.

البته لازم به یادآوری است که همین اندک درصد از سرانه ناخالص ملی نیز با حضور معادن و صنایع معدنی بزرگی چون مجموعه معدنی مس سرچشمه و مجموعه هایی از این دست فرآهم آمده است. پر واضح آنکه بر پایه اعداد و ارقام بودجه تخصیصی سالیانه، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور بر خلاف ماهیت وجودی و ماموریت سنگین و متنوع خود در نگاهی یکسو نگرانه بخش بسیار کوچکی از درآمد حاصل از معادن را در اقتصاد غیر نفتی کشور بخود اختصاص داده است! این سازمان، که با دو ماموریت کلیدی تولید سرمایه و پاسداشت ثروت ملی پس از دانشگاه ها از سرآمدترین دستگاه های دولتی در بهره گیری از نیروی متخصص و تحصیلکرده در رده های کارشناسی ارشد و دکتری در سطح بین المللی است، طیف گسترده ای از فعالیت های پژوهشی- کاربردی را از اکتشاف پایه مواد معدنی تا مطالعات مرتبط با مخاطرات زمین شناختی را در بر می گیرد. این گوناگونی و گستردگی فعالیت ها سبب برد دو سویه سازمان زمین شناسی در اکتشاف مواد معدنی به عنوان راهبردی در تولید دارایی ملی از یک سوی، و پژوهش های همساز با برآورد خطرات زمین شناختی به عنوان گامی بنیادین در پاسداشت و حفظ ثروت و سرمایه ملی از دیگرسوی شده است. سالیانه بین 7 تا 10 درصد از تولید ناخالص داخلی صرف جبران " فقط " خسارات "مالی" ناشی از رخدادها و مخاطرات طبیعی چون سیل و زمین لرزه در کشور می‌شود.

اگرچه بنظر سهم معادن و صنایع معدنی بدون در نظر گرفتن صنایع و کاربری های پایین دستی آن همچنان اندک می نماید ولی با منظور نمودن هزینه کرد ملی در جبران مالی خسارات طبیعی ، نقش سازنده و کلیدی سازمان های حاکمیتی و دانش پایه ای چون سازمان زمین شناسی را در چرخه اقتصاد کشور دو چندان می نماید.

در مقیاس جهانی سازمان‌های زمین‌شناسی در شمار ساختارهای حکومتی با مسیولیت ملی دسته بندی می‌شوند که بطور معمول بویژه در میان کشورهای توسعه یافته و پیشرو از بیشترین سهم بودجه و اعتبار دولتی پس از اعتبارات بودجه های فعالیت های نظامی و فضایی برخوردار هستند. سازمان‌های زمین شناسی با تولید داده های پایه و انجام پژوهش های علمی ، بنیادین و کاربردی چون نوری تابیده بر مسیر دسترسی بر اهداف سند چشم انداز و چون دیدبانی بر آینده پیش روی کشور هستند. این‌گونه سازمان‌ها، متناسب با ضریب پیشرفت و توسعه یافتگی کشورها از جایگاه ملی و فرا حزبی و گاه حتی ورای دولت ها برخوردار هستند.

امروزه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور برخلاف تمامی پتانسیل ها و قابلیت های سخت افزاری و نرم افزاری مثبت و انکار ناشدنی خود دیربازی است که از دردها و بیماری های کهنه بسیاری در رنج است. مشکلاتی که سرچشمه بیشتر آنها را شاید بتوان در انباشت نامتوازن نیروی انسانی گاه ناکارآمد برآمده از تصمیمات مدیریتی دهه گذشته، کسر بودجه عملیاتی، قوانین و تداخل ساختارسازمانی کهنه و بروز نشده! و از همه ناگوارتر از دست دادن بیش از پیش و روزافزون نیروی متخصص و کارآمد، به سبب درآمد و دستمزد نامتناسب با خواسته و نیاز دستگاه و کارشناسان جست.

با این شرح، شاید خسارت و هزینه ناشی از ناملایمات برآمده از سیاست ورزی سیاسیون از آخرین بدفرجامی قابل پیش بینی و قابل تحمل بر پیکره ی آسیب دیده و نحیف چنین سازمانی باشد.

بی گمان، مدیریت های پنج دهه پیشین سازمان زمین شناسی بویژه دو مدیریت واپسین آن، یکی با بیست سال تداوم! و دیگری تنها با دوره ای یکساله! هرکدام با دستاوردها و کاستی‌هایی گاه کوچک و گاه سترگ همراه بوده‌اند که ویژگی قابل توجه و درخور بیشتر آنها از ابتدا تاکنون جز در اندک مواردی ثبات مدیریتی بدور از نابسامانی ناشی از آمد و رفت کابینه‌ها بوده است. اکنون در آخرین موج تغییرات مدیریتی رخ داده در سازمان اگرچه در حدود اختیارات قانونی مقام مافوق توجیه پذیر می‌نماید ولی به دور از چرایی آن، در روش و رویکرد چندان قابل درک و پذیرش، دست کم برای پیکره کارشناسی نه تنها در سازمان متبوع که حتی در جامعه زمین شناسی کشور نمی نماید!

به هر روی، پر بیراه نخواهد بود اگر مقام عالی وزارت صمت و مشاوران عالی ایشان با تکیه بر نیاز و راهبرد ترسیم شده برای سازمان زمین شناسی در اسناد بالادستی و سند چشم انداز کشور و با توجه به نیروی انسانی متخصص و توانایی ویژه و انکار ناشدنی علمی و عملی موجود در سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور با نگاهی درون‌زاد به آن بدور از دسته بندی ها و تمایلات حزبی و اقتصادی مجموعه های پیرامونی و البته توصیه نامه های رنگارنگ، گاه سرگشاده و گاه پنهان ، نسبت به انتخاب مدیریت ارشد چنین سازمانی اقدام مقتضی و به هنگام معمول دارند. بدیهی است در شرایط کنونی کشور در رویارویی با تهدیدات اقتصادی جهانی، بی توجه ای و یا ساده انگاری به چنین سازمان حاکمیتی دانش بنیانی نه تنها زیبنده دولت تدبیر و امید و وزارت مطبوع نیست که بی گمان سزاوار جامعه زمین شناسی و معدن کشور و از آن بیشتر اعتبار ملی و بین المللی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور و فرهیختگان شاغل درآن نیست!

چه بدرستی گفته اند که:
شاید بتوان شیری بر گله گوسپندان گمارد
ولی وای بر آن روزی که گوسپندی سرگله شیران شود!

دکتر حمید نظری
عضو هیات علمی و دانشیار پژوهشکده علوم زمین
و سرپرست روابط بین الملل سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور


کد مطلب: 45440

آدرس مطلب: http://www.minews.ir/fa/doc/news/45440/چرا-سازمان-زمین-شناسی

ماین نیوز
  http://www.minews.ir