پروفسور اصانلو در تحلیلی بر شرایط استخراج سنگ‌آهن در ۱۲سال آینده مطرح کرد
چشم‌انداز سنگ‌آهن مثبت است
گروه معادن
>سنگ آهن
- پروفسور مرتضی اصانلو، پژوهشگر و استاد دانشگاه امیرکبیر در پنلی که در حاشیه یک همایش سنگ‌آهنی در نیمه اردیبهشت برگزار شد، آخرین تحلیل خود را از وضعیت استخراج سنگ‌آهن در سال ۱۴۰۹ تا۱۴۱۰ خورشیدی ارائه کرد.
به گزارش ماین نیوز، او معتقد است شواهد حاکی است که تقاضا برای نرخ انواع فلز در دهه‌های آینده افزایش می‌یابد و بر نرخ این فلزات تاثیر مثبت می‌گذارد.
این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر و استاد ممتاز رشته مهندسی معدن در کانادا گفت: یک فیزیکدان در نیمه قرن ۱۹ می‌گفت، معدنکاری همه چیز نیست اما همه چیز بر اساس معدنکاری خواهد بود. اگر به محیط خود نگاه کنیم می‌بینیم هر چه در اطراف ما وجود دارد از قبیل خودرو، قطار، هواپیما، داروها، کودهای کشاورزی، جوهر خودکار و نوک مداد، یعنی چیزهایی که زندگی بدون آنها میسر نمی‌شود، بر مبنای ماده اولیه‌ای است که از معدن می‌آید. کامپیوتر از ۳۳ فلز و کانی تشکیل شده و تلویزیون از ۳۵ کانی.
وی افزود: مصرف مواد معدنی در امریکا یک شاخص است؛ هر کودکی که در سال ۲۰۱۶ میلادی در این کشور به دنیا آمده ۱۲۱ کیلوگرم آهن مصرف کرده و اگر به طور میانگین ۸۰ سال زندگی کند ۹/۶ تن آهن مصرف کرده است. با توجه به شرایط چین و هند و نقش‌شان در تولید فولاد و سنگ‌آهن، سرانه مصرف سنگ‌آهن بیشتر از ۱۲۱ کیلو خواهد بود و به ۳۱۰ کیلوگرم خواهد رسید.
نقش کاربردی فولاد
اصانلو در بخش دیگری از سخنانش توضیح داد: در نقش کاربردی فولاد باید گفت: ۴۸ درصد فولاد در ساختمان‌سازی، ۱۹ درصد در ماشین‌سازی سنگین، ۷ درصد در خودروسازی، ۵ درصد در کشتی‌سازی و ۵ درصد در حمل‌ونقل مصرف می‌شود. ۹۸ درصد سنگ‌آهن در صنعت فولاد استفاده می‌شود و ۲ درصد در صنعت رنگ، سیمان و... استفاده می‌شود.
وی افزود: بر اساس نرخ رشد ۳/۷۹ درصدی، جمعیت جهان در سال ۱۴۱۰، ۸/۳ میلیارد نفر خواهد بود که بخش عمده‌ای در افریقا و آسیا هستند. عمده‌ترین نیاز این جمعیت غذا خواهد بود. تا حدودی نیز سازمان‌های محیط زیستی از معادن شکایت می‌کنند در حالی که معدن و محیط‌زیست تقابلی ندارند. همانطور که یک محیط زیستی، هوادار محیط‌زیست است و محیط‌زیست خوب می‌خواهد، یک معدنکار نیز محیط‌زیست خوب می‌خواهد.
او تاکید کرد: تمام فعالیت‌های معدنکاری در جهت تخریب محیط‌زیست نیست. تعداد زیادی از معادن به محیط‌زیست نگاه مثبت دارند چون خود معدنکاران نیز می‌خواهند آب سالم بخورند، خودشان می‌خواهند گیاه‌کاری بکنند. مس سرچشمه، یک بیابان بود ولی الان چندهزار ویلا در نزدیکی آن ساخته و درختکاری شده است. ضمن اینکه بازسازی معادن جزو شرح وظایف بهره‌برداران است. مهندسان معدن باید بازسازی را انجام دهند و بازسازی از ابتدای معدنکاری شروع می‌شود نه در پایان معدنکاری با برداشت ذخیره.
نخستین تضاد بین معدن و محیط‌زیست، در کنفرانس ریودوژانیروی ۱۹۹۲میلادی بود که در آن، واژه توسعه پایدار از جنگلبانی آمد. گفته بودند به ازای هر درختی که قطع می‌کنیم باید ۱/۵ درخت بکاریم. معدن با این تئوری در تضاد بود. تشکیل یک میلیارد تن ماده به چند هزار میلیارد سال زمان نیاز دارد. یکی از پیشنهادها این بود که مانند سازمان اتمی و سازمان حقوق بشر، یک سازمان بین‌المللی ایجاد کنیم تا هر کشوری که می‌خواهد معدنی راه‌اندازی کند از این سازمان مجوزهای لازم را دریافت کند و تعهد دهد این معدن آلودگی محیط‌زیست ایجاد نمی‌کند. خوشبختانه مهندسان معدن توانستند اصل توسعه پایدار را بپذیرند که خودمان بخش‌های معدنکاری شده را به‌تدریج بازسازی کنیم.
وی تصریح کرد: مثال‌های زیادی وجود دارد که معدنکاری، محیط‌زیست را تغییر داده است. من در دوره‌ای، در معدن مس سرچشمه با مدیریت دکتر نیازمند حضور داشتم. آبی که در منطقه موجود بود، آبی نبود که بتوان خورد و از کاریز کرمان آب برای خوردن می‌آوردیم. ۶۲ درصد معادن سنگ‌آهن ما در اقلیم بیابانی و خشک قرار گرفته‌اند و حالا معدنکاری باعث شده که این مناطق، صاحب آب، برق و زیرساخت‌های شهرنشینی شوند که برای بقا لازم است و همه اینها را معادن فراهم کرده‌اند.
پروفسور اصانلو ادامه داد: جمعیت جهان ۳۲ سال دیگر نزدیک ۱۰ میلیارد نفر خواهد بود. این آمار نشان می‌دهد اگر ۳۱۰ کیلوگرم مصرف سرانه سنگ‌آهن را در نظر گرفته و نرخ مصرف را تا سال ۱۴۱۰ ثابت بگیریم، تا این سال ۳۳ میلیارد تن سنگ‌آهن باید تولید شود.
به گفته وی آهن چند ویژگی فیزیکی دارد و همین ویژگی‌ها باعث شده جانشینان کمی در زمین داشته باشد. نزدیک‌ترین جانشین آهن، آلومینیوم است که مقاومتش ۹۰ درصد مقاومت سنگ‌آهن و منابعش ۱۰ درصد کمتر از منابع ذخایر سنگ‌آهن روی کره زمین است. مصرف آلومینیوم مانند سنگ‌آهن رو به رشد است. بیشتر مواقع نمی‌توانیم ماده دیگری را جایگزین کنیم، مانند مته‌های حفاری که جزو محصولات نادری است که سعی نمی‌کنیم وزن آن را کم کنیم بلکه با وسایل دیگر مثل آب و شن به وزن آن اضافه می‌کنیم تا سنگین‌تر شده و بار روی مته زیاد شود و در سنگ‌های سخت نفوذ کند.
وی با اشاره به استخراج سنگ‌آهن از کره‌های دیگر گفت: یکی از مشکلاتی که در استخراج مینرال‌ها از کره ماه وجود دارد و ما هم روی این گزینه در حال پژوهش هستیم، انتقال این ماشین‌آلات به کره ماه است که در این صورت نیز کاهش وزن اشیا روی این کره، با موضوعی که آورده شد و آنهم سنگین شدن مته یا دریل است، تضاد پیدا می‌کند.
۳سال پیش ۱/۲ میلیارد خودرو در جهان وجود داشت که تا سال ۱۴۱۰خورشیدی به ۲ میلیارد خودرو می‌رسد و به همین دلیل مصرف فولاد و سنگ‌آهن بیشتر می‌شود و به سنگ‌آهن بیشتری نیاز است.
وی با اشاره به کشورهای تولیدکننده سنگ‌آهن توضیح داد: استرالیا، برزیل، چین، هند، روسیه، افریقای جنوبی و ایران، جزو برترین تولیدکنندگان سنگ‌آهن هستند و ایران بین این کشورها رتبه دهم را دارد. برداشت‌کنندگان از ذخایر سنگ‌آهن نیز به ترتیب استرالیا، روسیه، برزیل، چین، هند، اوکراین، کانادا، امریکا، سوئد و افریقای جنوبی هستند که در اینجا نیز ایران مقام یازدهم را دارد.
کشورهای واردکننده سنگ‌آهن نیز به ترتیب چین، ژاپن، کره جنوبی، آلمان، هلند، تایوان، فرانسه، مالزی، ترکیه، انگلیس و... هستند.
به گفته این استاد دانشگاه، چین به شدت در حال توسعه برنامه‌هایش است و قرار است ۲۴۹ میلیون نفر از روستاییان این کشور را از مزایای شهرنشینی برخوردار کند. از این رو به فولاد، سنگ‌آهن، مس و آلومینیوم بیشتری نیاز دارد اما مشکلی که وجود دارد هزینه تولید سنگ‌آهن در داخل است. هزینه تولید سنگ‌آهن در ایران زیر ۲۰ دلار است و ۴ شرکت بزرگ جهان که با وجود پایین آمدن نرخ جهانی سنگ‌آهن همچنان وضعیت خودشان را حفظ کرده‌اند، توانسته بودند هزینه تولید خود را کاهش دهند؛ آن هم با بکارگیری فناوری. چین در مقطعی متوجه شد عیار سنگ‌آهن استخراجی‌اش را نمی‌تواند بالا ببرد و شروع کرد به وارد کردن سنگ‌آهن عیار بالا از کشورهای دیگر.
اصانلو در بخش دیگری از سخنانش گفت: بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده امریکا در سال گذشته میلادی، میزان ذخیره سنگ‌آهن ۱۷۰ میلیارد تن است و میزان منابع سنگ‌آهن جهان ۸۰۰ میلیارد تن. نرخ رشد ذخیره از سال ۱۳۷۹خورشیدی ۱/۲ درصد بوده که به صورت خطی افزایش یافته است. اگر این نرخ را ثابت در نظر بگیریم برای سال ۱۴۱۰ میزان ذخیره مورد نیاز ما ۲۱۰ میلیارد تن خواهد بود.
به گفته وی، پس از صنعتی شدن دوباره اروپا، نرخ رشد تا سال ۱۳۸۲خورشیدی طوری بود که می‌توانستیم آن را پیش‌بینی کنیم اما پس از سال ۱۳۸۱ به دلیل نقش چین در بازار سنگ‌آهن، قیمت‌های سنگ‌آهن و مس به صورت سرسام‌آور رشد کرد. آهن و مس با همدیگر توازن دارند و من به انجمن تولیدکنندگان سنگ‌آهن همواره توصیه کرده‌ام که فعالان سنگ‌آهن باید در زمینه مس هم فعال باشند. وقتی نرخ سنگ‌آهن بالا می‌رود نرخ مس پایین می‌آید. البته سنگ‌آهن با طلا و نفت هم رابطه دارد. منحنی‌های ۱۰ سال گذشته را ببینید؛ سنگ‌آهن هم از این دو ماده پیروی کرده و برابر با آنها بالا و پایین رفته است.
وی ادامه داد: تولید سنگ‌آهن در سال ۱۳۹۴خورشیدی به ۳/۴میلیارد تن رسید اما در سال ۱۳۸۴، نزدیک به یک میلیارد تن کاهش پیدا کرد که ناشی از سیاست‌های چین بود که تا آن مقطع، از سنگ‌آهن با عیار ۷/۲۰ استفاده می‌کرد. در نتیجه، هزینه تولیدش بالا رفته بود و به دلیل وجود ناخالصی‌ها مانند سولفوره، با مشکلات زیست محیطی روبه‌رو شد و تولید فولاد را کاهش داد. به همین دلیل این معادن کم‌عیار تعطیل شدند. اگر نرخ ۱۷۰ میلیارد تن را در نظر بگیریم و فرض کنیم میزان تولید ما سال گذشته افزون بر ۲/۴ میلیارد تن بود، ذخیره‌مان بعد از ۳۵ سال تمام می‌شود اما هیچ وقت این اتفاق نمی‌افتد. تمام پیش‌بینی‌هایی که درباره نفت شده، تا کنون محقق نشده است چراکه ممکن است محدوده‌های دیگری اکتشاف شوند. فناوری‌های مربوط به استخراج، روز به روز بهتر می‌شوند و پیش‌بینی می‌شود کامیون‌های ۵۰۰ تنی جایگزین کامیون‌های فعلی شوند، شاول‌های ۱۴۷ تنی نیز به معادن آمده‌اند. پیش‌بینی می‌شود تا ۲سال دیگر کامیون‌ها به ظرفیت ۷۰۰ تا ۹۰۰ تن برسند.
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: معادن سنگ‌آهن در ایران به طور عمده در شرق(سنگان)، بخشی در مرکز و بخشی در شمال شرق ایران توزیع شده‌اند. اگر توزیع اقلیمی سنگ‌آهن را در نظر بگیریم ۶۱ درصد معادن ایران در مناطق گرم و خشک قرار گرفته‌اند. این معادن که راه افتادند علاوه بر تغییر در زیرساخت‌های آب، جاده و خط راه آهن، ارتباط‌شان را با فرودگاه‌ها زیاد کرده و شغل ایجاد کردند و در نتیجه امید به زندگی در مردم منطقه افزایش یافت. این معادن، افسردگی را کاهش و سطح مهارت‌ها را افزایش دادند.
این استاد دانشگاه امیرکبیر گفت: برای دستیابی به ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴، به۱۴۰ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز داریم.
با در نظر گرفتن اینکه در سال گذشته ۳۵ میلیون تن سنگ‌آهن تولید شده است برای دستیابی به ۱۴۰ میلیون تن سنگ‌آهن در ۱۴۰۴خورشیدی ۳راه‌حل بیشتر نداریم؛ اول اینکه باید سالی ۱۰ معدن با ظرفیت ۱۰ میلیون تن از همین امسال راه‌اندازی کنیم که البته از مرحله اکتشاف تا باز کردن معدن و استخراج و دسترسی به سنگ‌آهن، ۱۵ سال وقت می‌برد و معنی‌اش این است که ما در سال ۱۴۰۴ به این هدف نمی‌رسیم بلکه در سال ۱۴۱۲ می‌رسیم.
به گفته وی برای رسیدن به این هدف، ظرفیت فعلی معادن را باید افزایش دهیم که این هم به تجهیزات و ماشین‌آلات مدرن نیاز دارد و هدف سختی است. وقتی تجهیزات مدرن و ظرفیت بالا وارد کنید باید تغییراتی را انجام دهید که خیلی آسان نیست. مگر اینکه سنگ‌آهن را از بیرون وارد کنید.
وی ادامه داد: نرخ سنگ‌آهن در ۳۰ سال گذشته بر مبنای متوسط نرخ ۶۲ دلار و در ۱۵ سال گذشته ۹۲ دلار بوده است؛ پیش‌بینی می‌شود از امسال تا سال ۱۴۱۰ نیز نرخ سنگ‌آهن بین ۴۲ تا ۸۶ دلار متغیر باشد و در سال ۱۴۱۰ به مرز ۶۰ دلار برسد. تجربه‌ای درباره برخی شرکت‌های معدنی استرالیایی داریم که می‌تواند مورد توجه شرکت‌های کوچک داخلی قرار گیرد. به محض اینکه قیمت‌ها افزایش پیدا کرد، برخی معادن کوچک شروع کردند به افزایش ظرفیت معادن خود. در نتیجه، قیمت‌ها پایین رفت و سرمایه و نیروی انسانی که جذب شده بود، بهره‌وری متناسب با سرمایه را نداشتند. از این رو با هر تغییر نرخی نباید ظرفیت‌ها را افزایش داد چون پیش‌بینی قیمت‌ها مشکل خواهد شد.
ویژگی‌های آتی معدنکاری
معدنکاری در سال‌های آتی با عیار کم کاهش پیدا خواهد کرد، عمق معدنکاری بیشتر می‌شود، نسبت باطله‌برداری به استخراج بیشتر خواهد شد، افزایش ظرفیت تولید خواهیم داشت و احتمال روبه‌رو شدن با ذخایر نامرغوب بیشتر خواهد شد.
اینها، گفته‌های مرتضی اصانلو، استاد دانشگاه امیرکبیر است. وی با بیان این مطلب گفت: حجم زیادی از باطله در محل معدن و حجم زیادی از باطله در مرحله فرآوری خواهیم داشت. در نتیجه سد باطله بیشتری باید بسازیم. این سدها هم ۷۰درصد احتمال نشت به محیط اطراف خواهند داشت.
تاریخ انتشار : سه شنبه ۵ تير ۱۳۹۷ ساعت ۰۶:۵۶
کد مطلب: 44094
سنگ آهن
