معدن كاوي در مناطق ممنوعه
براي توسعه اقتصادي ايران در افق ١٤٠٤ ناگزير به تامين آب گران هستيم
گروه معادن
- به نظر مي رسد تكيه طرح آمايش سرزمين بر استفاده از معادن واقع در مناطق حفاظت شده باشد، چراكه بخش عمده اي از مناطق مركزي ايران در فهرست مناطق حفاظت شده سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارد كه همين مناطق مورد تاكيد طرح آمايش سرزمين است. اگرچه در برنامه به ملاحظات زيست محيطي توجه شده، اما ورود به مناطق حفاظت شده خلاف قانون است.
به گزارش ماین نیوز، بر اساس مصوبه شوراي عالي آمايش سرزمين، سه بندر جاسک، مکران و چابهار براي توسعه اقتصادي آينده ايران در افق ١٤٠٤ انتخاب شده اند. اين در حالي است که بزرگ ترين چالش پيش روي مناطق انتخاب شده، دسترسي نداشتن به منابع آب و انرژي ارزان است. به گفته معاون برنامه ريزي و اقتصاد وزارت نيرو، آب دريا منبع تامين کننده نيازهاي آبي بنادر انتخاب شده براي توسعه اقتصادي کشور در افق ١٤٠٤ است؛ اما اين وزارتخانه قصد دارد براي توليد آب شيرين، از نيروگاه هاي مقياس کوچک توليد هم زمان آب و برق (CCHP) استفاده کند که با انرژي گاز فعال هستند.
به اين ترتيب، توسعه اقتصادي ايران در آينده به آب گران شيرين شده دريا گره خورده است. ضمن آنکه به کارگرفتن سوخت گاز براي نيروگاه هاي مقياس کوچک توليد هم زمان آب و برق، سبب خواهد شد کمتر به استفاده از پتانسيل هاي انرژي اتمي توجه کنيم. شوراي عالي آمايش سرزمين در جلسه دوم مرداد سال ٩٦ به استناد ماده ٣٢ قانون احکام دائمي برنامه هاي توسعه، جهت گيري ملي آمايش سرزمين را تصويب کرد. اين برنامه به تازگي در اختيار کارشناسان براي نقد قرار گرفته است. بر اساس بند پنج از ماده يک اين سند، توزيع مناسب جمعيت و فعاليت هاي اقتصادي در قلمرو سرزمين در راستاي ايجاد تعادل بيشتر بين نيمه غربي و شمال غربي کشور و نيمه شرقي و جنوب شرقي کشور، بر مبناي کارايي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و زيست محيطي و استفاده از ظرفيت ها با تاکيد بر بندر چابهار، به عنوان يکي از مهم ترين مراکز جمعيتي سواحل درياي عمان، بندر اقيانوسي بين المللي و برخوردار از عملکردهاي مرتبط با صنايع دريايي، بازرگاني، انرژي، آموزش عالي و تحقيقات، گردشگري و شيلات و بندر جاسک، به عنوان مرکز جمعيتي فعال در حوزه صادرات نفت، گاز، پتروشيمي، بازرگاني و گردشگري و ساير قلمروهاي اولويت دار سواحل مکران ازجمله پسابندر، کنارک، زرآباد و سيريک و پس کرانه هاي آنها، متمرکز خواهد شد. همچنين اتخاذ تدابير و تمهيدات لازم براي توسعه پايدار نواحي کويري و افزايش سطح جمعيت پذيري در اين قلمرو، با تکيه بر رونق بخشي به اقتصاد و استفاده بهينه از مزيت هاي نسبي (منابع معدني، انرژي خورشيدي و گردشگري) در دستور کار آتي دولت قرار خواهد گرفت. بر اساس اين مصوبه، تمرکز فعاليت هاي توسعه اي ايران ١٤٠٤ در سه بندر مکران، جاسک و چابهار خواهد بود؛ اما قطعا اين بنادر با کمبود منابع آب شيرين روبه رو هستند. عليرضا دائمي، معاون برنامه ريزي و اقتصاد وزارت نيرو، در گفت وگو با «شرق» در اين رابطه بيان مي کند: مهم ترين کاري که براي تامين آب مناطق جنوب شرقي کشور مي توان انجام داد، استفاده از طرح هاي توليد توامان آب و برق در غالب نيروگاه هاي مقياس کوچک يا CCHP است. او تاکيد مي کند: استفاده از آب دريا براي کشورهاي کم آبي مانند ايران، قسمت هاي جنوبي خليج فارس، ايالات متحده آمريکا و اسپانيا به عنوان يک منبع اصلي و پايدار تامين آب در خشک سالي ها و نوسانات آب وهوايي، اجتناب ناپذير است. دائمي ادامه مي دهد: با استفاده از تکنيک و صرف هزينه، مي توانيم منابع آب مورد نياز را براي توسعه اقتصادي کشور در مناطق جنوبي به دست آوريم. به گفته او شورآبه هاي حاصل از فعاليت هاي نيروگاه هاي CCHP که در جريان شيرين سازي آب دريا توليد مي شود، به دليل آنکه به صورت پراکنده هستند، نسبت به نيروگاه هاي متمرکز اتمي که مقياس بزرگ هستند، اثر منفي کمتري روي محيط زيست دارد. ضمن اينکه به دليل وجود خط لوله گاز تا منطقه چابهار، امکان تامين سوخت اين نيروگاه ها نيز با استفاده از سوخت پاک وجود خواهد داشت. معاون برنامه ريزي و اقتصاد وزارت نيرو مي گويد: نيروگاه هاي خرد و پراکنده، هزينه انتقال آب به محل مصرف را کاهش مي دهند؛ به همين دليل سياست وزارت نيرو استفاده از اين نيروگاه هاست.
تمدن دريامحور، نقطه تمرکز برنامه آمايش سرزمين
زهره داوودپور، دکتراي شهرسازي، نيز در گفت وگو با «شرق» درباره محدوديت منابع آب در جنوب مي گويد: به محدوديت هاي بندر چابهار، جاسک و سواحل مکران در زمان تدوين برنامه ها توجه شده است؛ اما ناگزيريم اين محدوديت ها را رفع کنيم. او اضافه مي کند: به دليل ويژگي منطقه مکران و تمرکز روي محورهاي دريايي و سياست هاي تمدن دريامحور، اين مناطق مورد توجه قرار گرفت. البته در گذشته نيز اين سه نقطه به دليل تجميع فعاليت هاي اقتصادي به عنوان پتانسيل توسعه، محل توجه بوده است.به گفته داوودپور، سه بندر يادشده بر اساس انجام طرحي منطقه اي انتخاب شده اند و برخي محروميت هاي آنها ازجمله آموزش نيروي انساني، بايد از طريق ظرفيت سازي اصلاح شود.او درباره بارگذاري جمعيتي در سه بندر جاسک، مکران و چابهار، بيان مي کند: در افق ١٤٠٤ قرار است تا دو ميليون نفر جمعيت در اين مناطق مستقر شود.به اعتقاد برخي کارشناسان زمين شناسي، سواحل مکران محل مناسبي براي بارگذاري هاي بيشتر نيست؛ زيرا صفحات زمين شناسي در اين منطقه فعال بوده و حرکت يک صفحه زير صفحه ديگر، سالانه ١٤ سانتي متر از ساحل اين منطقه را به زير صفحه ديگر حرکت مي دهد و اين مسئله به زيرساخت هاي اقتصادي مستقر در منطقه آسيب وارد خواهد کرد. داوودپور دراين باره مي گويد: ما در مطالعات قبلي خود، به اين مسئله توجه کرده ايم. او اضافه مي کند: در بارگذاري هاي قبلي، به اين مسئله توجهي نشده بود؛ اما بارگذاري هاي جديد با لحاظ محدوديت هاي زيست محيطي زمين شناسي، انباشت و... انجام خواهد شد. کارشناسان زمين شناسي خسارات اقتصادي ناشي از حرکت پوسته زمين در سواحل مکران را چشمگير ارزيابي مي کنند؛ اما محسن احتشامي، استاد دانشگاه شهيد بهشتي، دراين باره به «شرق» مي گويد: حرکت صفحات و ورقه هاي زمين ساختي در مقياس جهاني در جاهاي مختلف اتفاق مي افتد؛ اما اين کوتاه شدگي باعث آسيب به زيرساخت ها نمي شود؛ زيرا در مقياس کل پوسته، تا عمق ١٥٠کيلومتري را در بر مي گيرد. اين حرکات تبعاتي براي زيرساخت ها ايجاد مي کند که بايد در ساخت وساز، اصول و آيين نامه هاي مهندسي آنها را رعايت کنيم. او اضافه مي کند: در چنين شرايطي بايد به سازه هاي مهم شامل سازه هاي نيروگاه، سد و بيمارستان که حساس تر هستند، بيشتر توجه کرد و با دقت بيشتري اين بناها را ساخت.
اکتشاف معدن در مناطق حفاظت شده محيط زيست
تکيه به استخراج پتانسيل هاي معدني و انرژي خورشيدي در مناطق مرکزي ايران براي ايجاد تعادل در پراکنش جمعيتي، در برنامه آمايش سرزمين مورد تاکيد قرار گرفته است. محسن احتشامي، استاد دانشگاه شهيد بهشتي، درباره پتانسيل هاي مناطق مرکزي ايران در زمينه معدن مي گويد: در استان يزد، بخش هايي از کرمان و جنوب سمنان پتانسيل هاي کشف نشده زيادي وجود دارد. مناطقي که اين استاد دانشگاه شهيد بهشتي از آنها به عنوان مناطق کشف نشده معدني ياد مي کند، دقيقا منطبق بر مناطق حفاظت شده محيط زيست هستند که طبق قانون، اکتشاف معدن و ورود به آنها ممنوع است؛ اما احتشامي دراين باره بيان مي کند: در دنيا پس از استخراج معدن، بحث هاي احيا و بازسازي را داريم. در مناطق حفاظت شده، بسته به درجه حفاظتي آن و قوانين موجود، مي توان با ملاحظاتي، استخراج معدن انجام داد و منطقه را طوري بازسازي کرد که از اولش بهتر شود (البته احياي يک منطقه اکتشاف شده و بازگرداندن آن به شرايطي بهتر از گذشته قطعا غيرممکن است). به گفته اين عضو هيئت علمي دانشگاه شهيد بهشتي در خارج از مناطق حفاظت شده نيز پتانسيل هاي معدني زيادي وجود دارد؛ اما براي استخراج معادن، اول هزينه و فايده مي کنند و بعد نسبت به استخراج معدن اقدام مي کنند. او سخن خود را با چند مثال ادامه داده و مي گويد: مثلا اورانيوم يک محصول استراتژيک است که در هر جايي آن را استخراج مي کنيم؛ اما شايد آهن در هر جايي ارزش استخراج نداشته باشد. قيمت هاي جهاني روي اين مسئله تاثيرگذار است. به گفته احتشامي در ايران هنوز از روش هاي پيشرفته اکتشاف معدن که نياز به تخريب و کار ميداني زيادي نيست، استفاده نمي شود و بيشتر پروژه هاي معدن کشور، کوچک و متوسط است.براي استخراج معادن، نيازمند منابع آبي هستيم که تامين آن براي مناطق مرکزي کار بسيار دشواري است. عليرضا دائمي درباره تامين نيازهاي آبي براي استخراج معادن مرکزي ايران مي گويد: اگر براساس آمايش سرزمين طرح هاي جامع براي کشور داشته باشيم، اعتقاد دارم که حتما موفق مي شويم که به اهداف خود دست يابيم.او تاکيد مي کند: در استخراج معادن حتما بايد بحث ارزش آتي آب مورد توجه قرار گيرد. بازچرخاني آب نيز جدي گرفته شود. اينکه ما از ظرفيت هاي مناطق مختلف کشور يا مناطق فلات مرکزي استفاده کنيم، با وجود کمبود منابع آب، قطعا قابل اجراست؛ منوط به اينکه آب را درست مصرف کنيم و درعين حال طرح هايمان اقتصادي باشد؛ زيرا شيرين سازي آب دريا هزينه داشته و آب توليدشده به ازاي هر مترمکعب سه تا چهار هزار تومان قيمت دارد. اين رقم تقريبا ١٠ برابر بهاي فروش آب به مشترکان (٤٥٠ تومان به ازاي هر مترمکعب) است؛ بنابراين بايد اين آب گران صرف کارهايي شود که صرفه اقتصادي دارند.دائمي ادامه مي دهد: اگر منابع زيرزميني را براي استخراج معادن استفاده کنيم، بايد حتما اين اقدام مبناي اقتصادي داشته باشد. حتي اگر معدن ما داراي رگه هاي طلا باشد؛ اما اين طلا را اگر با آب و انرژي يارانه اي رايگان بدون توجه به شاخص هاي اقتصادي، استخراج کنيم، کار درستي انجام نداده ايم؛ بلکه بايد ارزش واقعي اين منابع در نظر گرفته شود. متاسفانه در کشور ما زياد از اين اتفاقات مي افتد که به ارزش واقعي انرژي و آب توجه نمي شود.
او مرکز ايران را داراي پتانسيل بالايي در توليد انرژي خورشيدي معرفي مي کند که با استفاده از اين انرژي، مي توان آب هاي شور موجود در مناطق مرکزي را شيرين کرده و به نحو صحيحي از اين منابع استفاده کرد.
تاریخ انتشار : دوشنبه ۱۳ آذر ۱۳۹۶ ساعت ۱۲:۳۷
کد مطلب: 41573
