به گزارش ماین نیوز، این دوره که یک هفته ادامه داشت، در واقع حاصل همکاری مشترک ایمیدرو و شرکت سامانه کانسار زمین بود. دور نخست آن به مدت سه روز در مرداد ۱۳۹۴ و با تدریس جرمی ریچاردز برگزار شد. در سال گذشته علاوه بر جرمی ریچاردز ۳ استاد دیگر از کشورهای کانادا، استرالیا و امریکا به عنوان مدرس در این دوره حاضر شدند و این دوره علاوه بر مدرس خارجی پذیرای دو دانش‌پذیر غیرایرانی از دو کشور بود که این رقم امسال به ۴۰ نفر از ۱۳ کشور افزایش یافته است. این دوره امسال نیز با حضور ۳ تن از استادان برجسته و جدید در رشته‌های مرتبط با علوم زمین برگزار می‌شود. زمان آن از ۲۹ مهر تا ۵ آبان و مکان برگزاری دوره‌های تئوری در سالن اجتماعات ایمیدرو است.
ما در گفت‌وگو با پیمان افضل به جزییات بیشتری از این دوره‌های آموزشی پرداخت و کم و کیف آنها را بررسی کردیم. افضل، دانشیار تمام‌وقت بخش مهندسی معدن دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب است. او در دو رشته مهندسی اکتشاف معدن و زمین‌شناسی اقتصادی تحصیل کرده و به عنوان کارشناس اکتشاف، مدل‌سازی و ارزیابی ذخیره و همچنین به عنوان مدل اکتشاف و مشاور با شرکت‌های معدنی و اکتشافی و سازمان‌ها و نهادهای دولتی مانند ایمیدرو و سازمان زمین‌شناسی همکاری داشته است. از نظر تجربه بین‌المللی در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ میلادی (۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ خورشیدی) پژوهشگر ارشد دانشگاه اگسِتِر انگلیس بود. وی همچنین به عنوان عضو هیات تحریریه در مجلات داخلی و بین‌المللی فعالیت دارد و از اعضای انجمن مهندسی معدن ایران و از مدرسان سازمان نظام مهندسی معدن نیز به شمار می‌رود.ایده برگزاری یک دوره آموزشی که جنبه تئوری و عملی داشته باشد، آن هم با حضور استادان برجسته معدنی در سطح بین‌الملل چگونه از سوی یک موسسه خصوصی شکل گرفت؟ یکی از معضلات ما نسبت به دیگر کشورهای منطقه به ویژه ترکیه، عربستان و حتی کشورهای آسیای میانه و قفقاز، ارتباط بین‌المللی ضعیف تشکل‌های غیردولتی و علمی با جهان است. ما هر بار کنگره یا کنفرانسی در کشور برگزار کردیم، در بهترین شرایط دو یا سه نفر سخنران خارجی با صرف هزینه بالا دعوت شدند که لزوما افراد شاخص در رشته خود هم نبودند، هزینه زیادی هم به آنها پرداخت شد اما به نظر من خروجی چشمگیری نداشت.
این نقاط ضعف از چه مشکل و معضلی ناشی می‌شد؟
این ضعف از آنجا ناشی و البته تکرار می‌شد که بسیاری از افرادی که برنامه‌ریز این امور بودند تجربه زندگی و کار در کشورهای توسعه‌یافته را نداشتند، در نتیجه همایش‌های ایرانی برای خارجی‌ها جذابیت نداشت. درباره کنفرانس‌های داخلی هم ما تنها به آنها به چشم برگزاری یک رویداد نگاه می‌کنیم نه محلی برای هم‌اندیشی و همفکری. همین ضعف‌ها باعث شد که وقتی در سال ۸۴ میزبان بیستمین کنگره جهانی معدن در تهران بودیم، بهره مورد انتظار را نبریم. این رویداد همزمان شد با جابه‌جایی دولت و بنابراین به دلیل تغییرات شدید مدیریتی که در سال پیش از برگزاری کنگره در ایران اتفاق افتاد و به بروز تلاطم‌هایی انجامید، در سال یادشده بسیاری از افراد شاخص بین‌المللی در کنگره ایران شرکت نکردند. علاوه بر بخش دولتی نهادهایی مانند خانه معدن هم کنگره‌های بین‌المللی برگزار کرده‌اند، اما از نظر من در جذب مخاطب خارجی چندان موفق نبودند. ما به عنوان یک شرکت خصوصی فعال در زمینه زمین‌شناسی و اکتشاف منابع معدنی با رویکرد نو و فناورانه و همچنین طراحی و نوشتن نرم‌افزارهایی که در این بخش موردنیاز است، احساس کردیم در ۲۰ سال گذشته شکاف بزرگی بین ایران و جهان در این حوزه ایجاد شده و برپایی کنفرانس‌های علمی سنتی دیگر پاسخگوی ما نیست. بر این اساس کارگاه‌های کاربردی با حضور افراد صاحب سبک و عالِم در این عرصه‌ها در دستور کار قرار گرفت، این اتفاق در حالی افتاد که ایمیدرو نیز چه در زمینه آموزش و پژوهش و چه در بخش اجرا به سمت و سوی نوگرایی پیش می‌رود. در واقع در سال‌های گذشته ما به یک حقیقت غیرقابل‌انکار دست یافتیم؛ بازار نفت رو به افول است. کشورهای پیشرفته در تلاشند با روی‌آوری به انرژی‌های تجدیدپذیر، سوخت‌های فسیلی را از چرخه اقتصادی خود حذف کنند، به این معنا که ما یک منبع سنتی از درآمد خود را از دست دادیم، چون دیگر پول نفتی نیست که بتواند مشکلات را پوشش دهد به علاوه اکنون ما با بحران آب و انرژی روبه‌رو هستیم که عوارض خود را به اقتصاد ما تحمیل کرده است. علاوه بر این بخش دانشگاهی ما با وجود زحمتی که متحمل شده، نتوانسته آن طور که باید به اجرا و صنعت نزدیک شود در نتیجه دانشگاه، حرف صنعت را نمی‌فهمد و نمی‌تواند دانش تولیدی خود را بالفعل کند و درآمدزا باشد، بنابراین ما نیاز داریم از تجربه کسانی که در این زمینه از ما توانمندتر بوده‌اند، استفاده کنیم.
استادان خارجی که دعوت می‌شدند تا چه حد می‌توانستند در ارائه‌های خود موفق باشند؟
در نشست‌هایی که پیش از این با حضور استادان خارجی برگزار می‌شد، هر چند استادان در حوزه خود توانا بودند، اما بیشتر آنها دوران بازنشستگی خود را می‌گذراندند و در ارائه محتوا به دانش‌پذیر حاضر در کنفرانس، توانمندی لازم را نداشتند بنابراین با اینکه هزینه قابل توجهی صرف می‌شد، دستاورد چندانی نداشت زیرا دوران طلایی بازدهی استاد به پایان رسیده بود؛ ما در انتخاب استادان خارجی و نوع استفاده از آنها ضعف داشتیم که مجموعه ما برای رفع این ضعف الگوهای رایج جهانی را سرمشق خود قرار داد، مانند کنگره‌ها و کارگاه‌های اسبی‌جی (SPG یا کارگاه‌های تِتیس(thetis) که چین آن را برگزار می‌کند و امسال نیز روسیه میزبان آن است تا در نتیجه آن افرادی را جذب کنیم که پیشینه آکادمیک قوی و اجرایی قابل توجهی دارند. این افراد امسال به ایران دعوت شدند تا در یک دوره تئوری ۴ روزه به مدت ۸ ساعت تجربه خود را ارائه کنند و ۳ روز را نیز به شکل دوره عملی صحرایی با دانش‌پذیران بگذرانند.
گام‌های ابتدایی این ایده چگونه برداشته شد؟
در مرداد ۱۳۹۴ با حضور پروفسور جرمی ریچاردز نخستین قدم در این مسیر برداشته شد. ریچاردز پیش‌تر هم به ایران رفت‌وآمد داشت. او در بیش از ۱۰۰ کشور جهان و بیش از ۷۰۰ معدن پورفیری کار کرده بود. در آن زمان ایمیدرو به خوبی از دوره نخست استقبال کرد که جا دارد از آقای دکتر کرباسیان، آقای دکتر سیاسی‌راد و تمام کسانی که در واحد آموزش و پژوهش ایمیدرو و در راستای تعهدات خود همکاری بسیار خوبی با ما داشته و دارند و از این ایده حمایت کردند، سپاسگزاری کنم. این دوره سه روزه بود که دو روز آن تئوری برگزار شد و روز دوم آن به بازدید از کانسار طلا مس پورفیری دالی در استان مرکزی اختصاص پیدا کرد. در این دوره ۱۲۰ دانش‌پذیر ایرانی حضور پیدا کردند. در دوره دوم که مهر سال گذشته اجرا شد، ما علاوه بر جرمی ریچاردز از ۳ استاد رده‌بالای دیگر در سطح بین‌المللی برای تدریس دعوت کردیم؛ پروفسور ریچارد جفری گلدفارب، پروفسور دیوید لیچ و پروفسور دیوید هیوستون دیگر استادان این دوره بودند که با حضور آنها یک دوره ۵ روزه تئوری و ۲ روزه عملی را سپری کردیم. این دوره پذیرای دو دانش‌پذیر خارجی بود که یکی از آنها از دانشگاه اسلواکی و دیگری از بخش صنعت لهستان آمده بودند. دوره سال گذشته، هم وارد تقویم اس‌پی‌جی(SPG) و هم وارد تقویم اس‌جی‌اِی(SGA) شد و تحسین این استادان را برانگیخت.
برای دوره امسال که از ابتدای هفته آینده آغاز می‌شود، چه کردید؟
در دوره امسال استادان را تغییر دادیم و با توجه به اینکه چه تیپ کانسارهایی در ایران فعال هستند و در چه زمینه‌هایی ضعف داریم، آنها را انتخاب کردیم. یکی از زمینه‌های مورد نظر ما آهن بود و کانسارهای آهن را وارد مباحث آموزشی کردیم. ما کانسارهای سنگ آهن ماگمایی و کانسارهای آهن آپاتیت زیادی داریم که محصولات جانبی بسیاری دارند به همین منظور امسال پروفسور فرناندو تورنوس را در دوره‌های تئوری و عملی در روزهای ۵ شنبه و جمعه ۴ و ۵ آبان همراه خود خواهیم داشت و بازدید از معادن چغارت و اسفُردی را با ایشان در دستور کار داریم. تورنوس بیش از ۳۰ سال است که در دانشگاه مادرید و در سازمان زمین‌شناسی اسپانیا مشغول کار و تدریس است و در بیش از ۵۰ کشور دنیا کار کرده است. پروفسور جفری هدنکوئیست دیگر استاد امسال ما جزو دو نفر نخست در اپی‌ترمال دنیاست. او در دو روز از دوره تئوری و دو روز از دوره‌های عملی حضور دارد. دوره عملی وی در معادن مس پورفیری سونگون و طلای اپی‌ترمال زایلیک برگزار می‌شود. هدنکوئیست در بیش از ۸۰ کشور جهان کار کرده است. پروفسور استیو گاروین با پیشینه کار در بیش از ۲۵ کشور دنیا نیز در روز نخست دوره درباره کانسارهای پورفیری صحبت می‌کند. این استادن علاوه بر توانمندی‌های آکادمیک و دانشگاهی، مشاور شرکت‌های بزرگ معدنی دنیا همانند ریوتینتو، واله، بی‌اچ‌پی‌بیلتون و آنگلوامریکن هستند و البته هیچ یک از آنها تاکنون به ایران نیامده‌اند.
غیر از ایران چه کشورهایی در سطح منطقه چنین دوره‌هایی را برگزار می‌کنند؟
این شکل از برگزاری دوره آموزشی در بین کشورهای خاورمیانه برای نخستین بار در ایران برپا شده و در سطح آسیا هم پس از چین، ایران نخستین کشوری است که اقدام به برگزاری این دوره کرده است.
در تعداد دانش‌پذیران خارجی هم تغییری نسبت به سال گذشته ایجاد شده است؟
البته! سال گذشته ما تنها دو دانش‌پذیر خارجی از دو کشور داشتیم و امسال تاکنون ۴۰ نفر از ۱۳ کشور ثبت‌نام کرده‌اند و از کشورهایی مانند ایرلند، اسکاتلند، آلمان، انگلیس، فنلاند، دانمارک، فیلیپین، قزاقستان، کامرون، نیجریه و... به ایران می‌آیند. به نظر من اگر مباحثی که امریکا درباره ایران راه انداخته راه نیفتاده بود، چون سفر به ایران نسبت به برخی نقاط دیگر جهان ارزان‌تر تمام می‌شود، شمار متقاضیان خارجی از این هم بیشتر می‌شد. این دوره همانند دوره سال گذشته در تقویم‌های اس‌پی‌جی(SPG) و اس‌جی‌اِی(SGA) ثبت شد. همچنین لازم به یادآوری است به شرکت‌کنندگان به تفکیکِ دوره‌های تئوری و عملی، مدارکی(certificates) ارائه می‌شود که امضای استاد مربوط را دارد. نکته دیگر اینکه هزینه ثبت‌نام شرکت‌کنندگان ایرانی در امسال نسبت به سال گذشته تغییر نکرده است.
در ادامه چه چشم‌اندازی برای خود ترسیم کرده‌اید؟
هدف بلندمدت ما این است که ایران را به قطب برگزاری چنین دوره‌هایی در خاورمیانه تبدیل کنیم. ایران به دلیل تنوع و حجم چشمگیر مواد معدنی و در کنار آن نیروی انسانی توانمند، تحصیلکرده و جوان ظرفیت خوبی برای این کار دارد. ما بیشترین جمعیت تحصیلکرده در رده آموزش عالی را در خاورمیانه داریم. این در حالی است که در کشوری مانند عربستان بسیاری از اعضای هیات علمی، بازنشسته‌های دانشگاه‌های معتبر اروپایی و امریکایی هستند و عربستان هنوز به آن اندازه از توانمندی نرسیده که به اندازه ایران نیروی انسانی بومی در علمی مانند زمین‌شناسی اقتصادی تولید کند.
از نظر شما چه ضعفی در نهادهای دولتی اعم از آموزشی و اجرایی وجود دارد که تاکنون دست به ارائه چنین نوآوری‌هایی نزده‌اند و این ایده از یک شرکت خصوصی برخاست؟
نظام بروکراسی دولتی و قدیمی ما، دید بسته و محافظه‌کارانه مدیران ما و پیر بودن بدنه دولت از نظر تصمیم‌گیری مهم‌ترین عواملی است که سد راه نوآوری می‌شوند. بدنه دولتی کشور(البته دولت به معنای عام نه تنها قوه مجریه) از جوان‌گرایی استقبال نمی‌کند، در نتیجه ایده‌های نو به آن وارد نمی‌شود. برخی از مسائل همچنان تابو است و در بدنه دستگاه‌های ما نیز نوعی محافظه‌کاری شکل گرفته که سبب مقاومت در برابر افکار نو می‌شود. در حالی که بخش خصوصی این موانع را ندارد و دارای نیروی انسانی است که از نظر اجرایی و آکادمیک توانمند بوده و از ارتباطات بین‌المللی خوبی برخوردار است. البته مسئله دیگری که جای توجه دارد این است که ما باید تفاوت مدیران را هم درک کنیم. بدون تردید کار با آقای دکتر کرباسیان به عنوان مدیری که خارج از کشور تحصیل کرده است، دید باز و ارتباطات فراملی خوبی دارد، به جزییات بیهوده وارد نمی‌شود و از قضایای این چنینی حمایت می‌کند، فرصت بسیار خوبی است. خوشبختانه ما با مدیرانی سروکار داریم که دنیا را می‌شناسند، اشکالات را می‌دانند و برای رفع آنها تلاش می‌کنند. به نظر من امروز یک سازمان دولتی بدون کمک بخش خصوصی و بخش‌های دانشگاهی نمی‌تواند پیش رود. دوران دولت حداکثری به پایان رسیده و ما به دوران دولت حداقلی وارد می‌شویم. بدنه بزرگ و ناکارآمد باید به یک بدنه کوچک و توانمند تبدیل شود؛ مسئله‌ای که در نظام دانشگاهی ما هم صادق است.
و حرف آخر؟
در آخر اینکه علاوه بر نام و برند(نشان) این استادان و موفقیت دوره‌های گذشته، یکی از عوامل مهمی که باعث شد شرکت‌کنندگان خارجی از دوره امسال نسبت به سال گذشته استقبال بیشتری کنند، یکی باز شدن فضا پس از برجام و دیگری تغییر سیستم صدور ویزا بود. امسال روند صدور ویزاها بسیار آسان‌تر و سریع‌تر بود که جا دارد از وزارت امور خارجه برای این اتفاق تشکر شود.
