به گزارش ماین نیوز، ایران نیز با داشتن ذخایر فراوانی از این کانی به دلیل نداشتن دانش روز برای فرآوری این محصول، مصرف‌کنندگان این کانی مجبور هستند برای تامین نیاز خود، نسبت به واردات فسفات فرآوری شده آن‌هم با قیمت بالا اقدام کنند.
به همین دلیل شاهدیم سازمان‌های دولتی برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای ورود سرمایه‌گذاران و همچنین دانش و فناوری‌های نوین به منظور بهره‌برداری بهینه از ذخایر فسفات انجام داده‌اند.
مذاکره با صاحبان فناوری‌های نوین برای تولید اسید فسفریک عیاربالا که عوارض زیست‌محیطی کمتری نسبت به روش‌های رایج امروزی داشته باشد از جمله اقدامات انجام شده برای این صنعت است.
صنایع پایین‌دستی با فرآوری فسفر
به گفته کارشناسان، روش‌هایی که امروزه برای فرآوری فسفات مورد استفاده قرار می‌گیرد علاوه بر بالابودن هزینه تولید، مخاطرات زیست‌محیطی بسیاری به همراه داشته و در کنار آن برای مصرف‌کنندگان این ماده تولیدشده خطرآفرین است. به همین دلیل باید به دنبال روش جدیدی که کاشی‌های روش‌های قدیمی را ندارد حرکت کرد.
در این زمینه یکی از شرکت‌های چینی که سابقه طولانی فعالیت در حوزه معدن و صنایع وابسته به آن را دارد مذاکراتی با برخی از شرکت‌های ایرانی و دارندگان ذخایر فسفات انجام داده که اگر زمینه همکاری‌شان فراهم شود، شاهد تولید محصول نهایی با عیار بالا در کشور خواهیم بود.
گفتنی است استفاده از روش نوین طراحی شده برای فسفات، از ویژگی‌های قابل قبولی برخوردار است که در صورت استفاده از آن شاهد بالا رفتن کیفیت محصول نهایی و بازگشت صنایع پایین‌دستی کشور خواهیم بود. در این زمینه، چندی پیش کارگاهی برای آموزش و معرفی روش جدید فرآوری فسفات در ایران برگزار شد و فعالان این حوزه با مزیت‌های روش جدید آشنا شدند.
پروفسور هو یانگ سخنگوی شرکت مین‌متالز در این کارگاه آموزشی ضمن اشاره به کاربردهای اسیدفسفریک در جهان به معرفی روش‌های امروزی برای فرآوری فسفات و تولید اسید فسفریک پرداخت.
مخترع روش جدید فرآوری فسفات گفت: اسید فسفریک در صنعت کشاورزی و صنایع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته بیشترین مصرف اسید فسفریک در کشاورزی بوده اما در صنعت چاپ، منسوجات و رنگ‌سازی نیز به کار می‌رود.
وی با بیان اینکه نسبت به سرانه مصرف اسیدفسفریک در جهان، کمبود این ماده در ایران دیده می‌شود در ادامه گفت: دو روش «گرمایی» و «تَر» به عنوان روش‌های تولید اسیدفسفریک در جهان هستند.
این در حالی است که هرکدام از این روش‌ها چالش‌ها و مشکلات زیادی به همراه خود می‌آورند. به‌عنوان مثال در روش گرمایی سرمایه‌گذاری بالایی نیاز است که آلودگی بالا و کاهش تولید را به همراه دارد. همچنین مصرف بالای منابع انرژی مانند آب، برق و ذخیره شدن اندک انرژی و نیاز به فسفات عیار بالا برای تولید اسید فسفریک از دیگر معایب این روش به‌شمار می‌آیند.
استفاده از مواد معدنی دیگری همچون سیلیس و زغال‌سنگ هنگام فرآوری فسفات در روش قدیمی، منجر به آلودگی‌های زیست‌محیطی فراوانی می‌شود.
عملکرد ناموفق در حوزه فرآوری
همانگونه که گفته شد، ذخایر پراکنده و فراوانی از فسفات در کشور وجود دارد اما به دلیل نبود سرمایه، زیرساخت و دانش فنی و فناوری‌های نوین بهره‌برداری از این ذخایر با وقفه روبه‌رو شده است. حضور شرکت‌های داخلی برای بهره‌برداری از این ذخایر و تولید محصول نهایی و نداشتن عملکرد موفق از جمله مواردی است که سبب شده تا به فکر حضور خارجی‌ها و انتقال دانش فنی برای استفاده از این ذخایر ارزشمند بیفتیم.
به گفته کارشناسان و متخصصان حوزه معدن، در ایران ۸۰درصد از فسفات تولید شده برای ساخت کودهای شیمیایی استفاده می‌شود و این درحالی است که در بسیاری از موارد به دلیل پایین بودن کیفیت، کالای تولید شده آثار زیانباری برای مصرف‌کنندگان آن داشته است.
بر اساس آمارها، ذخایر فسفات موجود در ایران از عیار پایینی برخوردار هستند و تنها زمانی امکان استفاده از آن در صنعت وجود خواهد داشت که این کانی با فسفات‌هایی که از عیار بالایی برخوردارند ترکیب و در صنایع مختلف استفاده شود. حال با وجود ظرفیت‌های بالا برای این محصول، اقدامی برای تولید فسفات با عیار مناسب که نیاز امروز صنعت است، انجام نشده است.
براساس نظر کارشناسان از فسفات برای تولید مواد شیمیایی نیز استفاده می‌شود از جمله موادی که از معدن «جیرود» استخراج می‌شود. این ماده معدنی همچنین برای ساخت عایق‌های نوری، پالایش نفت، مایع حفاری، صنایع نساجی، عکاسی، شیشه‌سازی، تصفیه آب، تهیه مواد شوینده و همچنین در دندانپزشکی کاربرد دارد.
اکنون بیش از ۳۰ اندیس و کانسارهای فسفات رسوبی موجود در ایران وجود دارد اما به دلیل پایین بودن میزان عیار این کانی تنها در صورتی تولید این محصول با صرفه و توجیه اقتصادی همراه خواهد شد که نسبت به ترکیب این کانی با فسفات عیار اقدام شده و در ادامه فرآوری شود.
واردات خاک با قیمت بالا
مدیر بخش ایرانی مجموعه هلدینگ «CRIMM» چین درباره وضعیت ذخایر فسفات ایران گفت: بیشترین میزان فرآوری و ارزش‌افزوده را می‌توان برای تولید محصولات فسفاته از معدن «اسفوردی» بافق یزد در نظر گرفت.
برای فرآوری و استفاده از این معدن که در اختیار شرکت تهیه و تولید مواد معدنی است مذاکرات مختلفی با شرکت‌های مختلف داخلی و خارجی انجام‌شده و امید است در آینده نزدیک شاهد شکوفایی و فعالیت در این معدن و در مجتمع اسفوردی باشیم. البته شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران با درایت کامل برای فعال‌سازی این معدن و مجتمع مربوط اهتمام قابل‌قبولی داشته است.
به گفته جاوید میرصانع، خاک معدن اسفوردی، از ویژگی‌های مناسبی برای تولید اسید فسفریک برخوردار است که اگر به بهره‌برداری برسد بخشی از نیازهای وارداتی کشور اعم از اسیدفسفریک و خاک فسفاته را پوشش خواهد داد. زیرا در شرایط کنونی به دلیل نیاز صنایع به این ماده استراتژیک، شرکت‌های داخلی خاک را از کشورهای مانند اردن و مراکش و تونس به قیمت حدود ۴۰۰هزارتومان برای هرتن وارد کرده و فرآوری می‌کنند. این درحالی است که می‌توان خاک یا کنسانتره معدن اسفوردی را به قیمت بسیار کمتر تهیه و فرآوری کرد که در این حالت صرفه اقتصادی بسیار بالایی نسبت به خاک‌های وارداتی خواهد داشت.
وی درباره آینده فرآوری فسفات در ایران و اینکه تا چه اندازه می‌توان به ورود سرمایه‌گذاران خارجی به این صنعت امیدوار بود، گفت: با توجه به اینکه در ایران مجموعه‌های تخصصی که به تمامی بخش‌های فرآوری فسفات آشنا باشد بسیار محدود است، از این‌رو شرکت‌های داخلی از حضور در این بخش(معدن و مجتمع اسفوردی) تاکنون خودداری کرده یا با شک و شبهه به موضوع نگاهی کرده‌اند.
میرصانع ابراز امیدواری کرد سازمان‌های دولتی با جذب سرمایه‌گذاران مناسب زمینه را برای فرآوری و تولید محصولات با کیفیت در کشور فراهم کرده و در نتیجه معادن اسفوردی و دیگر ذخایر فسفات موجود در کشور را به ارزش‌افزوده نزدیک کنند.
وی بر این باور است با حضور سرمایه‌گذاران خارجی در ایران می‌توان فسفات فرآوری شده مورد نیاز صنایع داخلی کشور را با یک قیمت مناسب تولید کرده و به بهره‌برداری رساند.
میرصانع افزود: اکنون چین اسیدفسفریک ۸۵ درصد را با قیمت حدود ۷۰۰ دلار برای هر تن عرضه می‌کند و این در حالی است که همین اسیدفسفریک در گمرک ایران به دلیل حضور واسطه‌ها و همچنین هزینه‌های حمل و گمرک و سایر هزینه‌های جانبی به مبلغ ۱۱۰۰دلار در هر تن به فروش می‌رسد.
به گفته وی اگر بتوانیم این ماده ( اسید فسفریک) را در داخل کشور با قیمت پایین‌تر تولید کنیم بسیاری از صنایع پایین‌دستی مانند صنایع کودهای فسفاته، دانه‌های طیور و... دوباره به چرخه فعالیت بازمی‌گردند چراکه اکنون به دلیل بالا بودن میزان قیمت تمام شده محصول نهایی آنها، فعالیت آنها در نهایت صرفه اقتصادی بسیار ناچیزی دارد و در برخی موارد حتی سود حاصل شده نیز منفی خواهد بود.
