گروه معادن
 
قهقرا، آخرین مقصد معادن در ایران
گروه معادن - وقتی به آمار ورودی های دانشگاهی کشور در دو یا سه دهه پیش نگاه می کنیم، تعداد بالایی از داوطلبان آزمون در قدیم خواستار ورود به دو رشته زمین شناسی و مهندسی معدن بودند و امید به آینده شغلی و حرفه یی و تامین معاش را می توان یکی از دلایل اصلی آنها برشمرد.
 
به گزارش ماین نیوز، ولی در دهه گذشته سیر ورود به دانشگاه ها در رشته های فوق الذکر شیب نزولی را طی کرده که تاکنون علل و عوامل بروز این مهم توسط متولیان امر مورد بررسی و واکاوی قرار نگرفته و این در حالی است که در بسیاری از دانشگاه ها، حتی ظرفیت مقطع کارشناسی ارشد گرایش های مذکور نیز تکمیل نمی شود و امکانات، تجهیزات و آزمایشگاه های رشته های یاد شده به سمت استهلاک کامل پیش می روند.

از طرف دیگر فارغ التحصیلان رشته های فوق نیز سرنوشتی مشابه را تجربه کرده اند. بررسی بازار کار نشان می دهد که سهم بسیار پایینی از جذب در رشته های تخصصی برای متخصصان این علوم وجود دارد و کارشناسان مذکور عموما در مشاغلی غیر از آنچه در دانشگاه ها آموخته اند، مشغول فعالیتند. شایان ذکر است که جذب اعضای هیات علمی نیز به ندرت صورت می گیرد و تقریبا هر فردی که قصد انجام تحصیلات عالیه در این رشته ها را دارد به راحتی وارد مقاطع تحصیلات تکمیلی خواهد شد که این امر با توجه به جایگاه جهانی گرایش های مشابه، نشانگر این است که «ایران» به هیچ عنوان جایگاه مطلوبی را در بین کشورهای دیگر دارا نیست. در افکارسنجی جامعه، اعتبار علمی این رشته ها نیز به شدت افت کرده و این اعتقاد وجود دارد که ضعیف ترین افراد به لحاظ علمی، وارد رشته های زمین شناسی و مهندسی معدن می شوند.

این معضل، مختص سیستم آموزشی و دانشگاهی کشور نیست و سایر سازمان ها و نهاد های معدنی به نحوی نابسامان تر در حال سپری کردن این سیر هستند. چندی پیش متولی سازمان نظام مهندسی معدن کشور از کاهش و عدم تحقق بودجه سازمان خبر داد و تامین نشدن بودجه را موجب کندی آهنگ رشد این سازمان عنوان کرد و تداوم این وضع را مانع بزرگی برای گسترش فعالیت ها و اجرای کامل وظایف آن نهاد دانست. با بررسی این موضوع و براساس ماده 2 قانون نظام مهندسی معدن، اهداف و وظایفی بر عهده سازمان نظام مهندسی گمارده شده که کاهش بودجه، نخستین اثر خود را روی کارکرد این سازمان خواهد داشت.

حفظ و افزایش بهره وری و منابع معدنی، تنسیق امور مربوط به مشاغل و حرفه های فنی و مهندسی از فعالیت های معدنی، تامین موجبات رشد و اعتلای مهندسی معدن در کشور، ترویج اصول فنی و مهندسی معدن در فعالیت های معدنی، بالا بردن کیفیت خدمات مهندسی و نظارت بر حسن اجرای خدمات، ارتقای دانش فنی صاحبان حرفه ها در بخش معدن، وضع مقررات برای اطمینان از رعایت اصول HSE و نظارت بر اجرای آن، فراهم کردن زمینه همکاری میان وزارت صمت و تشکل های مهندسی حرفه یی و صنعتی در بخش معدن و در نهایت ایجاد و تحکیم روابط حرفه یی در سطح ملی و بین المللی و معرفی نمایندگان برای شرکت در مجامع علمی و فنی بر عهده سازمان نظام مهندسی معدن بوده، ولی سیر کاهش بودجه این سازمان باعث خواهد شد تمام شاکله این سازمان با رکود و اخلال روبه رو شود. از آنجا که سازمان مذکور بزرگ ترین تشکل غیردولتی (NGO) معدنی در ایران است بنابراین تضعیف آن به تضعیف مدیریت آموزش، اجرا و نظارت در معدنکاری ایران منجر خواهد شد و آثار آن که برگرفته از نظام نامطلوب مدیریت و برنامه ریزی است، ریشه های اعتلای این علوم را تضعیف می کند.
سومین اعلام خطر در خصوص وضعیت نابهنجار آینده معدنکاری در ایران، به نحوه عملکرد سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی در ایران باز می شود. کمتر کسی وجود دارد که نقش زیربنایی یک سازمان قوی و منسجم را در اکتشافات و مطالعات کلان کم اثر بداند ولی بررسی وضعیت کنونی بودجه و فعالیت های جاری سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران در کنار سطح محدود توان مدیریت میانی و کلان آن نهاد، توانسته است آسیبی جدی به زیربنای اصلی بخش معدن، یعنی مبحث پی جویی و اکتشافات وارد کند.

سازمان زمین شناسی براساس ماده 7 قانون تمرکز امور صنعت و معدن و تشکیل وزارت صنایع و معادن مسوولیت سیاست گذاری نظارت و انجام مطالعات زمین شناسی و طرح های اکتشافی، همچنین تهیه گزارش های فنی و اقتصادی مقدماتی را برعهده دارد و براساس تبصره واحد همین قانون، اعتبارات و تسهیلات مورد نیاز آن هرساله در قوانین بودجه سنواتی پیش بینی خواهد شد.

با در نظر گرفتن مطالب فوق الاشاره، کاهش بودجه یا عدم تخصیص به موقع آن، در دوسال گذشته مشکلات عدیده یی را برای مدیریت و برنامه ریزی در این سازمان ایجاد کرده است. مدیریت در سازمان زمین شناسی ایران در حال حاضر فاقد برنامه راهبردی لازم برای هدایت اکشافات در کشور است و کاهش بودجه سنوات اخیر نیز این عدم برنامه ریزی را تقویت کرده است با این اوصاف و با فرض شرایط پیشنهادی، موازی کاری برخی سازمان ها از جمله ایمیدرو و معاونت معدنی باعث شده انگیزه لازم در کارشناسان و به ویژه مدیریت سازمان زمین شناسی کمرنگ شود و بودجه ها به سبکی نامتوازن هزینه گردند که هدف نهایی را نشانی نخواهند داشت. برای خروج از رکود کنونی در بخش اکتشاف و شناسایی ذخایر معدنی و ایجاد پویایی بیشتر باید نسبت به ترمیم ساختار سازمان زمین شناسی و افزایش اختیارات آن سازمان اقدام عاجل کرد هر چند که به نظر برنامه ریزی جدید برای آن اندکی دشوار به نظر می رسد.

چهارمین موضوعی که خطر افول معدنکاری در ایران را تهدید می کند، نبود متولی مطلق و چند مدخل بودن تصمیمات در سیاست گذاری برای مدیریت معادن در ایران است. کارشناسان، متخصصین و خبرگان امر معدن در تشکل ها و کمیسیون ها و بخش خصوصی بارها در این خصوص هشدارهای لازم را داده اند ولی متاسفانه ایمیدرو، معاونت معدنی وزارت صنعت معدن و تجارت، سازمان زمین شناسی، خصولتی ها، وزارت نفت، نهادهای نظامی و... هر یک استراتژی نامعینی را تدوین کرده اند که ادامه این روند، قرار نیست ختم به ایجاد یک نقشه راه مناسب در صنعت معدنی کشور شود. با حفظ وضع موجود و عدم چاره اندیشی، همچنین در نظر گرفتن موارد فوق الذکر در کنار عدم وجود برنامه یی ویژه یا نقشه راه و چشم انداز مطمئن در خصوص این بخش، ادامه حرکت معادن و صنایع معدنی ایران به سمت افول، حتمی است و حرکت بطئی موجود به سوی نقطه قهقرایی، هر روز شتاب بالاتری خواهد گرفت و روزگار خاکستری معادن در ایران ادامه خواهد یافت.
تاریخ انتشار : يکشنبه ۲۴ مرداد ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۵۱
کد مطلب: 33699