خاموشی زغالسنگ پس از چند هزار سال
گروه معادن
>زغالسنگ
- زغالسنگ یکی از نخستین محصولات معدنی است که بشر اقدام به استخراج آن از معادن کرد. با این حال، روز به روز بر اهمیت آن افزوده شد. تا جایی که انقلاب صنعتی را مرهون آن میدانند. با وجود افزایش مواد استخراجی از معادن جهان،این سنگ سیاه همواره یکی از مهمترین محصولات معدنی جهان به شمار آمده و تا چندین سال پیش هم بهترین راه تولید برق ارزانقیمت هم استفاده از آن بوده است.
به گزارش ماین نیوز، حتی امروز هم در کشوری مانند آلمان، ۵۰درصد از برق تولیدی کشور متکی به زغالسنگ است. با این حال، به دلایلی مانند، آلودگیهای زیستمحیطی، شرایط ناایمن معادن و فشارهای سیاسی سال به سال از تولید و مصرف این ماده معدنی کاسته شده است. این روند از سال ۱۹۹۰م و با تصمیم مشترک کشورهای جهان بر کاهش آلودگیهای زیستمحیطی و متوقف کردن روند گرمایش زمین، سرعت بیشتری گرفت و هنوز هم ادامه دارد.
آلودگیهای زیستمحیطی
کشورهای اروپایی از نخستین کسانی بودند که در پی کاهش مصرف زغالسنگ برآمدند و به این منظور هم اتحادیه اروپا، قوانین زیستمحیطی سختگیرانهای وضع کرد که استخراج این ماده معدنی سیاه را در قاره سبز محدود کرد. با کاهش تولید و مصرف زغالسنگ در اروپا، استخراج آن در دیگر نقاط جهان همچنان ادامه یافت. اکنون آسمان اروپا، آبیتر شده بود و تولیدکنندگانی مانند کشورهای افریقایی به تامین و صادرات زغالسنگ مورد نیاز اروپا ادامه میدادند. با این حال، بهتدریج روند کاهش مصرف زغالسنگ در این کشورها هم آغاز شد؛ ابتدا در امریکای شمالی و بهتدریج در آسیا و افریقا. هر چند ممکن است زمان بیشتری برای جایگزینی آن با سوختهای دیگر نیاز باشد. چندی پیش مجموعه بانکهای بینالمللی «سیتی گروپ» به بررسی بازار زغالسنگ پرداخته بود. براساس گزارش این بانک، علاوه بر دولتها سرمایهگذاران هم دیگر رغبتی به شرکتهای زغالسنگ نشان نمیدهند. ارزش سهام آندسته از شرکتهای زغالسنگ که زیرنظر گروه بانکی ـ مالی «سیتی گروپ» فعالیت میکنند، از ۵۰میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲م به ۱۸میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵م رسیده است؛ روندی که این بانک پیشبینی میکند در آینده هم ادامه یابد. در گزارشی دیگر، موسسه تحقیقاتی-تحلیلی «مارکتواچ» به بررسی وضعیت زغالسنگ امریکا پرداخته است. این پایگاه اینگونه تحلیل کرده که امریکا هم به دنبال اروپا در حال کاهش مصرف زغالسنگ خود است و ارزش مالی این صنعت در امریکا از ۱/۴۷میلیارد دلار کنونی به ۳۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲م خواهد رسید. بنابر اطلاعات سازمان زمینشناسی امریکا میزان تولید زغالسنگ آلمان هم از سال ۲۰۰۸م به بعد کاهشیافته است. مهمترین دلیل این روند، مخالفت گروههای زیستمحیطی است که منجر به تصویب قوانینی برای محدود کردن فعالیت معادن شد. از طرفی، ذخایر زغالسنگ باکیفیت این کشور هم در عمق بسیار زیادی از زمین قرار دارند که هزینههای استخراج آنها را به شدت افزایش داده است. هر چند میزان آلایندگی این نوع زغالسنگ در مقایسه با بسیاری از دیگر انواع زغالسنگ بسیار کمتر است، کاهش قیمتهای جهانی و رکود موجود در بازارها، صرفه اقتصادی استخراج آنها را از بین برده است. تنها در صورتی میتوان انتظار داشت که آلودگی زغالسنگ مانع از انقراض آن نشود که یک فناوری جدید بتواند کربن موجود در هوا را محدود کند و آن را به دام بیندازد، اتفاقی که رخ دادن آن دور از ذهن است و به احتمال زیاد روز به روز شاهد کاهش عرضه و تقاضای این محصول معدنی در سطح جهان خواهیم بود. آسیا آخرین قارهای خواهد بود که تقاضایش را برای این ماده سیاه کاهش خواهد داد اما همچنان میزان عرضه و تقاضای آن، در سطح بالایی قرار دارد. براساس برآوردها، واردات زغالسنگ هند حداکثر از سال ۲۰۱۹م کاهش خواهد یافت. کرهجنوبی هم به دنبال آن است که تا سال ۲۰۲۹م سهم زغالسنگ خود را در سبد انرژیاش به ۱۰ درصد برساند. با این حال، هنوز هم وضعیت زغالسنگ در قاره کهن برای تولیدکنندگان آن مساعد است؛ وضعیتی که البته تنها از منظر تقاضا و قیمت برای آنها به صرفه خواهد ماند (و از منظر زیستمحیطی).
ناامنی معادن
چین و ترکیه، بیشترین تلفات معدنی جهان را دارند. هر چند آمارهایی رسمی و تایید شده از میزان تفکیکی تلفات و زخمیهای کشورهای مختلف وجود ندارد، به وضوح میتوان شدت حوادث را در ترکیه و چین مشاهده کرد. به گفته وزیر کار ترکیه، در ۲ دهه گذشته حدود ۲ میلیون تن در نتیجه حوادث مربوط به کار در این کشور آسیب دیدهاند. فاروق چلیک گفت، از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۱۳م حدود ۲میلیون تن در نتیجه حوادث محیط کار آسیب دیدهاند که از این تعداد ۲۴هزار و ۵۵۹ تن جان باختهاند. ۴۶هزار و ۳۵۸ تن دیگر از این کارگران نیز ازکار افتاده شدهاند. ارقام دقیق چین از حوادث معدنی بهدلیل وضعیت آزادی رسانههای این کشور در دست نیست اما هر ماه، خبری از حوادث معدنی این کشور به گوش میرسد تا بتوان با جرات حادثهخیزترین معادن جهان را به آن نسبت داد. چین علاوه بر آنکه بزرگترین مصرفکننده محصولات معدنی است، بزرگترین کشور معدنی جهان بوده و بیشترین معادن و صنایع معدنی در این کشور واقع شده است. دلیل میزان بالای حوادث معدنی این ۲ کشور، تمرکز بر تولید زغالسنگ است. چین در حال حاضر حدود نیمی از زغالسنگ جهان را تولید میکند. ترکیه هم با آنکه تولیدات بالایی در این زمینه ندارد با استفاده از معادن خطرناک زیرزمینی (که سالهاست در جهان جای خود را به استخراج روباز دادهاند) به تولید سنگ سیاه میپردازد. در همین حال، معادن ترکیه بسیار عمیق و فرسوده هم هستند. در هر صورت، بیشترین حوادث معدنی را در کشورهایی میتوان مشاهده کرد که تولیدات زغالسنگ آنها هم بیشتر است؛ بهویژه زغالسنگهای تولید شده در معادن زیرزمینی.
تحولات سیاسی
گروه بینالمللی بانکداری «سیتی گروپ» در گزارشی، به وضعیت رو به افول زغالسنگ اشاره میکند. این گزارش عنوان میکند که سرمایهگذاران هم دیگر رغبتی به شرکتهای زغالسنگ نشان نمیدهند. ارزش آندسته از شرکتهای زغالسنگ که زیرنظر گروه بانکی ـ مالی «سیتی گروپ» فعالیت میکنند، از ۵۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲م به ۱۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵م رسید؛ روندی که این بانک پیشبینی میکند در آینده هم ادامه یابد. براساس گزارش این بانک: «تصور بر آن است که میزان تقاضا برای زغالسنگ حرارتی همچنان روند کاهشی خود را دنبال کند و شرایط کنونی بازار ادامهدار خواهد بود. » شرکتهای بزرگی مانند «ریوتینتو»، «آنجلو امریکن» و «بیاچپی بیلیتون» تاکنون این روند را درک کرده و اقدامات خود را برای دور ماندن از اثرات تعطیلی معادن زغالسنگ آغاز کردهاند. این موضوع را میتوان در برنامههای خردمندانه آنها برای آینده مشاهده کرد. سیتیبانک دلیل تغییر تدریجی سبد انرژی جهان را یک «پیشران سیاسی» میداند و معتقد است که به دلیل تصمیم دولتها و گروههای زیستمحیطی اشتیاق سرمایهداران برای زغالسنگ کاهش یافته و به سمت انرژیهای پاکتر در حرکت است. اما انگیزه سیاسی تنها دلیل روند کاهش تقاضای زغالسنگ نیست. کلیسای انگلیس هم به تازگی نظری از پاپ را منتشر کرده و خواستار کاهش انتشار گازهای گلخانهای شده است. به گزارش روزنامه گاردین، این توصیه میتواند همچنان بازار زغالسنگ را زیر فشار نگه دارد. امریکا یکی از کشورهایی است که بیشترین تلاش سیاسی را برای محدود کردن تولید زغالسنگ داشته است؛ کشوری که با تولید حدود یکمیلیارد تن زغالسنگ در سال، درآمدهای زیادی از این بخش بهدست میآورد. با این حال، صنعت زغالسنگ امریکا از زمان روی کار آمدن دموکراتهای طرفدار محیطزیست، همواره زیرفشار بوده است. چندی پیش، دولت باراک اوباما تصمیم به تغییر استانداردهای زیستمحیطی برای کاهش تولید زغالسنگ در این کشور گرفت. این تصمیم باعث شد شرکت زغالسنگ مورای انرژی امریکا از اوباما در دادگاه فدرال شکایت کند. این شرکت یکی از بزرگترین شرکتهای زغالسنگ ایالات متحده است. در حال حاضر هم دولت امریکا در حال بازنگری در قانون معادن زغالسنگ است. اوباما اعلام کرده تا زمان اتمام این بازنگری که ۳ سال هم به طول میکشد، هیچ مجوز تولید زغالسنگ دیگری اعطا نخواهد شد. این موضوع موجب اعتراض معدنکاران زغالسنگ امریکا شده اما از نقش سیاسی دولتها در کاهش تولید و همچنین تقاضای کشورهای مختلف حکایت دارد.
آینده متفاوت زغالسنگ حرارتی و ککشو
در این میان، به دلیل نیاز کورههای بلند فولادسازی جهان، تولید و مصرف زغالسنگ ککشو همچنان آینده به نسبت روشنی پیش روی خود میبیند و میتوان این گونه عنوان کرد که زغالسنگهای سخت (با کیفیت بالا و آلایندگی پایین) هم در کنار زغالسنگهای ککشو، بازماندگان این سنگ سیاه خواهند بود. چین در حالی که نیروگاههای زغالسنگی خود را بهتدریج از مدار تولید خارج میکند و تاکنون چند مورد از آنها را هم تخریب کرده، اقدام خاصی برای کاهش تولید فولادهای کورهبلند خود (به دلیل آلودگی زغال) انجام نداده است. معاون دبیرکل انجمن فولاد چین، لیشین چوانگ، چندی پیش در گفتوگو با بلومبرگ، تنها ۲ دلیل برای کاهش تولید فولاد چین عنوان کرد: به اتمام رسیدن نقطه اوج مصرف فولاد در چین و ناتوانی فولادسازها در افزایش صادرات این محصول. به این صورت، تنها دلیل کاهش تولید فولاد در چین، وضعیت تقاضای بازار جهانی (و در نتیجه سطح قیمتهای آن) است و هیچ نشانی از خاموش کردن کورهها به دلیل آلایندگی آنها دیده نمیشود. این وضعیت با بررسی صنعت فولاد کشورهای دیگر جهان هم تایید میشود؛ جایی که در هند، روسیه، اوکراین و حتی کشورهایی مانند آلمان (که مقررات زیستمحیطی بسیار شدیدی دارند)، کارخانههای فولاد کورهبلند، بازار را در دست خود گرفته و بیشترین میزان فلز سخت با استفاده از زغالسنگ ککشو انجام میشود.
تاریخ انتشار : شنبه ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۴۰
کد مطلب: 32722