به گزارش ماین نیوز، هم‌اکنون در جهان روش‌های مختلفی برای فرآوری این کانی وجود دارد اما به دلیل بالا بودن هزینه و مشکلات زیست‌محیطی امکان تولید محصول نهایی برای دارندگان فسفات فراهم نیست. در حال حاضر ذخایر پراکنده‌ای از فسفات در ایران وجود دارد اما به دلیل پایین بودن میزان عیار آن و نیاز به فرآوری برای رساندن به عیار قابل قبول آنچنان که باید اقدامی انجام نشده است. البته شرکت‌های بزرگ و فعال در حوزه معدن و صنایع معدنی اقداماتی برای تولید اسیدفسفریک از فسفات انجام داده‌اند به عنوان مثال روش نوینی برای تولید محصول فسفات با عیار بالا به کار گرفته می‌شود که کمترین آلودگی را برای محیط‌زیست به همراه دارد. علاوه بر این براساس اطلاعات موجود، ایران تمایل خود را برای انتقال و استفاده از این فناوری در کشور اعلام کرده و در صورتی که این امر به نتیجه برسد شاهد تحول بزرگی در حوزه فرآوری فسفات خواهیم بود.
روش‌های قدیمی فرآوری
مدیرعامل شرکت مهندسی معدن کاوه، درباره روش‌هایی که برای فرآوری فسفات استفاده می‌شود به صمت گفت: روش‌های فرآوری مواد معدنی به شکل خوب، بد یا عالی هستند. برای فرآوری فسفات نیز از قدیم از روشی به نام «ترمال» «Thermal» استفاده می‌شده است. این در حالی است که روش ترمال هزینه بسیار بالایی دارد اما صنایع دفاعی که یکی از مصرف‌کنندگان این محصول است تجهیزات و منابع مالی آن را در اختیار داشته و همواره از این روش استفاده کرده است.
بهرام عالی‌فر در ادامه افزود: روش دیگر برای فرآوری فسفات و تولید اسیدفسفریک، استفاده از اسیدسولفوریک است اما به دلیل اینکه هزینه حمل اسیدفسفریک بالاست، مصرف‌کنندگان این محصول ترجیح می‌دهند خود، واحدهای تولید اسیدفسفریک را احداث کنند.
وی با بیان اینکه بالاترین خلوص فسفات ۸۵ درصد است در ادامه افزود: در حال حاضر در ایران خاک فسفات عیار بالایی ندارد و بعد از فرآوری این کانی، میزان قابل‌توجهی باطله دپو می‌شود که به دلیل داشتن فلور، کنسانتره و کلر برای محیط‌زیست نیز خطرات بسیاری دارد.
عالی‌فر با بیان اینکه اسید حاصل از این مواد تجهیزات و فناوری‌ها را از بین می‌برد در ادامه گفت: برخی از کشورهای افریقایی تولیدکننده اسیدفسفریک، خاک فسفات با عیار حدود ۳۷درصد را از دیگر کشورها با قیمت‌های بالا می‌خرند اما تمایلی به خرید خاک فسفات ایران ندارند و دلیل این امر، نبود آنالیز مناسب از خاک فسفات ایران است. از طرفی وجود عناصر مزاحم همچون کادمیوم و جیوه سبب می‌شود تا محصول نهایی، تجهیزات و فناوری‌ها را از بین ببرد.
به گفته عالی‌فر زمانی که اسیدفسفریک از فسفات تولید می‌شود باطله‌های بسیاری از آن باقی می‌ماند و این درحالی است که ممکن است مواد رادیواکتیو، فسفات را همراهی کند.
وی در ادامه گفت: هم‌اکنون یک شرکت بزرگ چینی که جزو ۵۰۰ شرکت ثروتمند جهان بوده یکی از پروژه‌های خود را فرآوری فسفات اختصاص داده است. به گونه‌ای که فسفات با عیار پایین را به درجه استاندارد رسانده و حتی از باطله آن به عنوان مصالح ساختمانی استفاده می‌کند.
تولید اسیدفسفریک ۸۵درصدی
مدیرعامل شرکت زیرمجموعه مین متالز در ایران درباره فناوری نوین تولید اسید فسفریک با عیار ۸۵درصد از خاک‌های کم عیار فسفات به صمت گفت: این فناوری که به‌تازگی از سوی هلدینگ صنعتی و معدنی مین متالز چین اختراع شده، قادر است از خاک‌های کم عیار فسفات، اسید فسفریک با عیار ۸۵ درصد تولید کند. لازم به یادآوری است که این روش، برتری‌های منحصر به‌فردی نسبت به ۲ روش متداول دنیا
دارد.
آنا هاشم‌پور در ادامه گفت: یکی از برتری‌های این فناوری نداشتن تولید هرگونه باطله یا پسماند است. زیرا در روش «Wet» باطله‌های تولید شده، برای زندگی انسان‌ها مخاطره‌آمیز بسیاری ایجاد می‌کنند. این آردیلایت‌ها (کیک‌های باطله اسیدخورده) حاوی عناصر سمی و فلزات سنگین فعال بوده و معمولا یکی از معضلات کارخانه‌های تولید اسید فسفریک به روش «Wet» به شمار می‌آیند.
به گفته وی همواره اثرات زیست‌محیطی پسماندهای اسیدخورده در مناطق مجاور آنها وجود خواهد داشت. در روش ترمال نیز اسلگ حاصل از فرآیند معمولا غیرقابل استفاده هستند که فضای زیادی را اشغال می‌کنند.
هاشم‌پور دومین مزیت این فناوری جدید را بهره‌وری بازیابی فسفات در حد ۹۵ درصد دانسته و معتقد است که هیچ یک از فرآیندهای یادشده چنین نرخ بازیابی را نخواهند داشت. همچنین از دیگر مزایای این فناوری امکان استفاده از ذخایر فسفات کم عیار است که این برتری به نوبه خود می‌تواند کلیدی برای رفع مشکلات موجود در ایران باشد زیرا به دلیل پایین بودن عیار فسفات ایران، استفاده و بهره‌برداری از معادن فسفات آنچنان که باید انجام نمی‌شود.
هاشم‌پور اظهار کرد: در این روش جدید، اسید فسفریک با عیار ۸۵درصد تولید می‌شود به نوبه خود قیمت بسیار بالاتری نسبت به اسید فسفریک تولیدی روش «Wet » خواهد داشت زیرا در روش «تَر» معمولا اسید با عیار ۵۲ درصد تولید می‌شود.
حال اگر در ماده معدنی ورودی این کارخانه‌ها فلزات سنگین وجود داشته باشد این عناصرسنگین به عنوان ناخالصی به محصول تولید شده منتقل می‌شوند و به طور عمده شامل آرسنیک، سرب، جیوه، کادمیم، آلومینیوم و...... خواهند بود در نتیجه حال وجود این عناصر منجر به افت قیمت شدید این محصول می‌شود.
مزیت‌های روش جدید فرآوری
بر اساس گفته‌های هاشم‌پور مصرف انرژی این روش جدید نسبت به روش ترمال حدود ۴۰ درصد است. همچنین هزینه تولید، تولید نشدن گازهای سمی و مضر برای محیط‌زیست (خارج از حد استاندارد) و استفاده از کوره دوار و به تبع آن تولید پیوسته با ذخیره انرژی مناسب و کاهش «Heat-Loss» در این فرآیند از جمله مزیت‌های این روش است.
وی گفت: این فناوری حاصل تلاش موسسه CRIMM که دومین موسسه بزرگ مواد و متالورژی کشور چین و متعلق به هلدینگ China Minmetals Corporation به عنوان یکی از غول‌های صنایع معدنی این کشور است و هم‌اکنون ۱۷۶ اختراع و Patent در زمینه فرآوری مواد معدنی را به نام خود ثبت کرده است.
هاشم‌پور در ادامه اظهار کرد: این فناوری هم‌اکنون در چین به عنوان «Proven» در حال جایگزین شدن با روش‌های متداول یادشده است زیرا روش‌های متداول امروزی برای فرآوری فسفات، علاوه بر داشتن مضرات زیست‌محیطی، صرفه اقتصادی برای تولیدکننده ندارد.
وی افزود: به تازگی و در پی علاقه‌مندی شرکت‌های مرتبط با این محصول و این فناوری، پروفسور خالق این اختراع که بیش از ۳۰ سال برای به‌دست آوردن این فناوری تلاش کرده، ظرف ۳ هفته آینده به ایران خواهند آمد تا از برخی معادن و پروژه‌های مربوط بازدید کرده و راهکارهای مناسبی برای تولید اسید فسفریک از خاک‌های کم عیار ایران را با شرکت‌های مرتبط با این فرآیند و این صنعت به اشتراک بگذارد.
براساس گفته وی، آمادگی لازم برای انتقال کامل فناوری نوین به ایران که از طریق بسترهای مناسب ایجاد شده اعلام شده است. همچنین شرکت یادشده آمادگی دارد تا درباره سرمایه‌گذاری در بخش فناوری این محصول در ایران فعالیت کند. به همین منظور بررسی‌های اولیه روی برخی ذخایر معدنی فسفات ایران از جمله اسفوردی و چادرملو و دیگر معادن انجام شده است.
به گفته وی، تصمیم‌گیری نهایی منوط به بررسی‌های فنی و اقتصادی دقیق‌تر و اقتصادی بودن معادن و ترکیبات کامل ماده معدنی مربوط است که در بازدیدها و جلسات فنی پروفسور و هیات همراه به‌دست می‌آید.
۳۰ اندیس و کانسار رسوبی در ایران
مدیرکل اکتشافات فلزی و غیرفلزی و کانی‌های صنعتی سازمان زمین‌شناسی درباره میزان ذخایر فسفات رسوبی کشور در گفت‌وگو با صمت اظهار کرده است. ذخایر فسفات رسوبی در نقاط مختلفی از کشور پراکنده شده و می‌توان گفت که بیشترین میزان ذخیره در البرز منطقه جیرود قرار دارد و این ذخیره معدنی در اختیار وزارت دفاع است. همچنین می‌توان به دیگر ذخایر این کانی در استان فارس با ۴ معدن فسفات و زاگرس اشاره کرد.
سرمد روزبه کارگر با اشاره به اینکه در ایران ۸۰درصد از فسفات تولید شده در ساخت کودهای شیمیایی استفاده می‌شود، ادامه داد: ذخایر فسفات موجود در ایران از عیار پایینی برخوردار هستند و تنها زمانی امکان استفاده از آن در صنعت وجود خواهد داشت که این کانی را با فسفات‌هایی که از عیار بالایی برخوردارند ترکیب و در صنایع مختلف استفاده کرد. با این حال با وجود ظرفیت‌های بالا برای این محصول، اقدامی برای تولید فسفات با عیار مناسب که نیاز امروز صنعت است، انجام نشده است.
مدیرکل اکتشافات فلزی و غیرفلزی و کانی‌های صنعتی سازمان زمین‌شناسی با بیان اینکه استفاده از فسفات تنها به تولید کودهای شیمیایی خلاصه نمی‌شود، افزود: برای تولید مواد شیمیایی در صنایع نظامی و ساخت تسلیحات از فسفات استفاده می‌شود و نمونه آن در ایران معدن «جیرود» است. این ماده معدنی همچنین برای ساخت عایق‌های نوری، پالایش نفت، مایع حفاری، صنایع نساجی، عکاسی، شیشه‌سازی، تصفیه آب، تهیه مواد شوینده و همچنین در دندانپزشکی کاربرد دارد.
وی با تاکید بر اینکه این کانی جزو کانی‌های استراتژیک در دنیا شناخته شده و دانشمندان با انجام مطالعات گسترده توانسته‌اند به کاربردهای جدیدی از فسفات برسند، تصریح کرد: با ترکیب زئولیت با فسفات، ترکیب خاکی ساخته می‌شود که می‌توان از آن در مسافرت‌های فضایی برای پرورش گیاهان استفاده کرد.
روزبه افزود: بیش از ۳۰ اندیس و کانسارهای فسفات رسوبی موجود در ایران وجود دارد اما همانگونه که گفته شد به دلیل پایین بودن میزان عیار این کانی تنها در صورتی تولید این محصول با صرفه و توجیه اقتصادی همراه خواهد شد که نسبت به ترکیب این کانی با فسفات عیار اقدام شده و در ادامه فرآوری شود.
ساير حوزه ها
