ماین نیوز - آنتیموان، فلزی استراتژیک در دل سیستان و بلوچستان

آنتیموان، فلزی استراتژیک در دل سیستان و بلوچستان

نخستین کارخانه شمش آنتیموان در منطقه سفیدابه استان سیستان و بلوچستان در حالی چندی پیش با سرمایه‌گذاری ۶۰میلیارد ریالی با تولید ۱۷۵تن در مدت ۳۲۰ روز کاری به بهره‌برداری رسید که به معنای واقعی، گامی در مسیر مفهوم بخشیدن به سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل است.

به گزارش ماین نیوز، تولید شمش آنتیموان درحقیقت مهم‌ترین و کلیدی‌ترین پروژه مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران (وابسته به سازمان ایمیدرو) است و عملیات مطالعات آزمایشگاهی و نیمه‌صنعتی و طراحی فنی، مهندسی با هدف تولید شمش به شکل آزمایشی (نمونه- الگو) در این مرکز به اجرا درآمد.

متخصصان مرکز یادشده، پیش از این اعلام کردند، ایده امکان‌پذیری تولید شمش آنتیموان پس از بازدید از معدن آنتیموان سفیدآبه در اردیبهشت ۱۳۹۱ شکل گرفت و پس از شروع مطالعات اولیه در تیر همان سال و کارهای تحقیقاتی در شهریور، تولید نخستین شمش آزمایشگاهی (۲۰۰گرم) در آذر بود و در تیر ۱۳۹۲ تولید شمش به وزن ۲ کیلوگرم انجام شد.

مطالعات زمین‌شناسان مشخص کرد که در ایران حدود ۲۴ کانسار آنتیموان وجود دارد که یکی از آنها معدن آنتیموان سفیدابه استان سیستان و بلوچستان است و ذخیره قطعی آن ۲۵ هزارتن برآورد شده است.

موقعیت آنتیموان در «نیمروز»

شهرستان نیمروز از شمال و شمال غربی با کشور افغانستان و خراسان جنوبی (شهرستان نهبندان) و از جنوب با شهرستان زابل و هامون و از شرق با شهرستان هیرمند و از غرب با شهرستان زاهدان و نهبندان هم‌مرز و در شمال دشت سیستان قرار گرفته است؛ این شهرستان ۴۸۹ متر از سطح دریا ارتفاع داشته و یک هزار و ۸۲۳ کیلومتر با تهران فاصله دارد.

وسعت شهرستان نیمروز ۸ هزار و ۱۷۵ کیلومترمربع است که بیش از نیمی از وسعت حوزه سیستان را شامل می‌شود و یکی از ۴ دهستان این شهرستان سفیدابه نام دارد.
نیمروز دارای آب و هوای بسیار گرم و خشک بیابانی با تابستان‌های طولانی و گرمترین و سردترین ماه سال در این شهرستان به ترتیب در تیر و دی است.
معدن آنتیموان سفیدآبه در فاصله ۱۵۰ کیلومتری شمال‌غرب زابل (شهرستان نیمروز- بخش سفیدآبه - روستای حیدرآباد) قرار دارد.

شبه‌فلزی کمیاب و راهبردی

به گفته کارشناسان معدن و صنایع معدنی کشور، آنتیموان یک شبه‌فلز راهبردی و کمیاب است که اکنون ذخایر شناخته‌شده جهانی آن به ۱/۸ تا ۲ میلیون تن می‌رسد؛ چینی‌ها با داشتن بیش از ۵۰درصد این ذخیره مهم (حدود ۹۵۰هزار تن)، حرف نخست را می‌زنند و تولید سالانه آن در جهان حدود ۲۰۰هزار تن اعلام شد.

پس از چین، روسیه دارای ۳۵۰ هزار تن ذخیره این فلز راهبردی است و بولیوی نیز با ۳۱۰هزار تن، جایگاه سوم را در این عرصه به خود اختصاص داده است. استرالیا، افریقای‌جنوبی، تاجیکستان، مکزیک و امریکا دیگر تولیدکنندگان اصلی در این زمینه محسوب می‌شوند و ایران نهمین کشور جهان است که به جمع تولیدکنندگان این فلز پیوست.

مقابله با خام‌فروشی

مهدی کرباسیان، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت معتقد است تولید شمش آنتیموان گام جدی در مسیر جلوگیری از خام‌فروشی به حساب می‌آید و نکته مهم تولید این فلز، بهره‌گیری ۱۰۰درصدی از توان داخلی شامل نیروی انسانی متخصص و ماشین‌آلات مربوط است.

وی خاطرنشان کرد: ارزش هر تن کانسنگ آنتیموان با عیار ۱۵ درصد بیش از ۳۰۰ دلار برآورد می‌شود، اما با فرآوری و بهره‌گیری از ارزش‌افزوده آن، قیمت هر تن شمش آن با عیار ۹۹/۹۶ به ۶هزار و ۲۰۰ دلار می‌رسد.

رییس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران گفت: امروز جمهوری اسلامی جایگاه نهم در تولید شمش آنتیموان را کسب کرده و پیش‌بینی می‌شود با توسعه اکتشافات در این زمینه به ۲ تا ۳ برابر میزان کنونی در این بخش دست یابیم.

کانساری در قواره بزرگ

وجیه‌الله جعفری، مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران (وابسته به سازمان ایمیدرو) در همین رابطه گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد، ایران دارای ذخیره قطعی ۲۵هزار تنی آنتیموان است که در قالب ارزیابی‌های بین‌المللی به‌عنوان کانسار بزرگ محسوب می‌شود و این امر اهمیت بسزایی دارد.

وی خاطرنشان کرد: گزارش سازمان‌های بین‌المللی نشان می‌دهد، معادن آنتیموانی که از نظر عیار بالای ۵درصد باشد، به‌عنوان ذخیره پرعیار ارزیابی می‌شود و اکنون عیار متوسط در ایران ۱۶درصد است و به این ترتیب ذخیره مناسبی به حساب می‌آید.

جعفری، شمار کانسارهای شناخته‌شده آنتیموان را ۱۵ کانسار معرفی کرد و گفت: استفاده از این فلز راهبردی در صنایع باتری‌سازی، های‌تک، نساجی، کاشی و سرامیک، آرایشی و بهداشتی و نظامی است.

وی یادآور شد: مطالعات مرحله آزمایشگاهی و نیمه‌صنعتی آنتیموان در مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی وابسته به سازمان ایمیدرو (واقع در۶۰ کیلومتری محور تهران-کرج- قزوین) از مهر ۱۳۹۲ آغاز شد و در اسفند ۱۳۹۳ خط استحصال صنعتی آن از این مرکز به سفیدآبه استان سیستان و بلوچستان انتقال یافت و در سال ۱۳۹۴ از سوی شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: ظرفیت تولید سالانه ۱۷۵ تنی شمش این واحد با ورودی یک‌هزار و ۴۵۰ تن کانسنگ که دارای عیار ۱۵درصدی است در دوره ۳۲۰ روز کاری مورد انتظار است و درواقع کانسنگ مورد نیاز برای تولید یک تن شمش ۸/۸ تن برآورد شده است.

وجود ۸ محدوده ذخیره

مطالعات زمین‌شناسی نشان داد ۸ محدوده ذخیره آنتیموان در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد، غیر از این استان، در نقاط دیگری از کشور نیز ذخایری از این فلز راهبردی مورد تایید کارشناسان ذی‌ربط قرار گرفته اما برخی از آنها، میزان قابل توجهی نیست.

اکنون برای دو محدوده معدنی آنتیموان دو گواهی کشف صادر شده که ذخایر آنها به ترتیب ۱۰ و ۱۵هزار تن برآورد و پیش‌بینی می‌شود از این ارقام نیز بیشتر شود.

ارزیابی‌های اقتصادی از تولید شمش آنتیموان نشان می‌دهد، سود حاصل از هر تن تولید شمش این فلز ۲هزار و ۷۶۰ دلار است؛ علاوه بر این سود سالانه نیز ۱۷هزار و ۶۴۰ میلیون ریال برآورد شده است.

۸ استان دارای آنتیموان

درباره میزان ذخایر آنتیموان و پراکندگی آن در استان‌های مختلف بهروز برنا معاون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور عنوان کرد: بررسی ذخایر آنتیموان در کشور از سوی سازمان زمین‌شناسی از سال ۱۳۶۴ به‌صورت موضوعی و خاص آغاز شد که در آن زمان توانستیم کشور را به‌خوبی مورد بررسی قرار دهیم. در حال حاضر در کشور بیشترین ذخایر آنتیموان در ۸ استان شامل سیستان و بلوچستان، خراسان‌رضوی، آذربایجان‌شرقی و آذربایجان‌غربی، زنجان، کردستان، اردبیل و اصفهان متمرکز شده است.

برنا با توجه به شکل ذخایر آنتیموان گفت: در آنتیموان به‌طور معمول ذخایر کوچک و به‌صورت رگه‌ای یافت می‌شوند. این فلز، فلز منزوی به‌شمار نمی‌رود، به این معنی که با عناصر دیگر همراه است و شرایط پیدایش آن نسبت به دیگر فلزات کم‌حرارت است که به ۵۰ تا۲۵۰درجه حرارت نیاز دارد که بتوان آنتیموان را شکل بدهد.

وی یادآور شد: موضوع درخور توجه این مسئله است که تمامی کشورها از ذخیره آنتیموان برخوردار نیستند. تیپ خاصی که به آن استارتیفرم گفته می‌شود، تنها در چین یافت می‌شود. این ذخایر در یک بازه زمانی مشخص شکل گرفته‌اند که بیشترین آن در استان هونان چین واقع شده که این کمربند از چین آغاز و به کشورهایی چون قرقیزستان، ازبکستان و تاجکیستان می‌رسد.

معاون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور افزود: در ایران، آنتیموان را از قدیم می‌شناختند و ذخایر کوه سرمه در حقیقت همان ذخایر آنتیموان است، البته این ذخایر در ایران، با ذخایر طلا، جیوه و آرسنیک و سرب همراه است.

برنا در ادامه خبر داد: سازمان زمین‌شناسی یک محدوده جدید در منطقه شوراب فردوس در استان خراسان‌جنوبی را کشف کرده که این محدوده ۲۸هزار تن ذخیره آنتیموان با عیار ۱/۵درصد دارد. وی با اشاره به اینکه سازمان زمین‌شناسی کل محدوده‌هایی که در کشور ذخایر آنتیموان دارند را مورد بررسی قرار داده است، گفت: این سازمان حداقل بیش از ۱۰۰هزار تن آنتیموان ازجمله در محدوده‌های کلات چوبک خراسان‌رضوی در کوه سرخ کاشمر، در منطقه ارقچ و منطقه نگیان را کشف کرده است. معاون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با اشاره به اینکه در گرداگرد زاهدان، ذخایر آنتیموان بسیاری وجود دارد، گفت: حداقل ۸ محدوده ذخیره در استان سیستان و بلوچستان شناسایی شده که بیشترین ذخایر آنتیموان ایران را شامل می‌شود. درحقیقت کمربند آنتیموان در کشور از تربت جام آغاز شده و تا خود زاهدان کشیده می‌شود.

برنا با اشاره به خام‌فروشی آنتیموان در کشور اظهار کرد: متاسفانه در کشور آنتیموان خام‌فروشی و کان‌سنگ آن به چین صادر می‌شود. براساس آمار سال ۹۳ تنها دو معدن فعال آنتیموان برای فرآوری داریم. آنتیموان سفیدابه نیز از سوی سازمان زمین‌شناسی کشف و به سازمان تهیه و تولید مواد معدنی واگذار شد که این سازمان در نظر دارد از معادن آن برای تولید شمش آنتیموان استفاده کند.

وی در ادامه با اشاره به خواص آنتیموان یادآور شد: آهن که به آن چدن گفته می‌شود، فلز نرمی است که با اضافه شدن منگنز هم استحکام می‌یابد و هم خورندگی آن کاهش می‌یابد که از آن فولاد تولید می‌شود. سرب هم فلز نرمی است که با افزودن آنتیموان به آن، هم استحکام می‌یابد و هم سبب روان‌شدگی بیشتر سرب می‌شود.

برنا با اشاره به مصرف فلز آنتیموان توضیح داد: از فلز آنتیموان در باتری‌سازی، فلوآلیاژها، رنگ‌سازی، تسلیحات نظامی و در مواد شیمیایی استفاده می‌شود. فرآوری آن نیز تنها در منطقه سفیدابه سیستان و بلوچستان انجام می‌شود.