ماین نیوز - معدنکاری دریایی راهی برای افزایش تولید

اگرچه تولید انرژی قابل استفاده از انرژی‌های طبیعی محیط‌های دریایی قدمت زیادی ندارد اما توجه جهانیان به این سوی جلب شده و تحقیقات و سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در ارتباط با این موضوع، به ویژه استفاده از فیزیک دریا برای تهیه انرژی در حال انجام است.

به گزارش ماین نیوز، مواد قابل استحصال از محیط‌های دریایی نیز به ۳دسته کلی تقسیم می‌شوند. مواد معدنی، منابع هیدروکربوری و منابع آب شیرین در محیط‌های دریایی از این دیدگاه اهمیت دارند.

درحال‌حاضر استحصال مواد مختلف از آب دریاها یا دریاچه‌ها در مقیاس‌های مختلف در سراسر دنیا در حال انجام است که البته این بخش را معمولا به عنوان معدنکاری دریایی اطلاق نمی‌کنند.

آنچه امروزه در ارتباط با معدنکاری دریایی شناخته شده است به‌طور عمده شامل برداشت رسوبات بستر دریاها در بخش‌های ساحلی یا فراساحلی است. این برداشت‌ها به منظور استحصال مواد معدنی مختلف شامل شن و ماسه، فسفریت، طلا، گرهک‌ها و پوسته‌های منگنز، کبالت، مس یا سولفیدهای فلزی مختلف تشکیل شده در مظهر دودکش‌های سیاه و سفید بستر اقیانوس انجام می‌شود. اگرچه سرمایه‌گذاری‌ها وهزینه معدنکاری دریایی بسیار بالاست اما میزان درآمد نیز قابل ملاحظه است.

برای مثال درآمد سالانه بخش منابع معدنی فراساحلی امریکا در سال ۲۰۱۱م افزون‌بر ۱۲۵هزار و ۵۰۰دلار بوده که نسبت به بخش‌های دیگر بسیار قابل توجه است. در اکتشاف منابع معدنی در بستر و زیر بستر دریا، به دلیل وجود ضخامت‌های مختلفی از آب، از چند متر تا چند هزار متر، شرایط کاری بسیار سخت‌تر از خشکی است این کار به دلیل نبود امکان استفاده از ابزارهای رایج دورسنجی نوین است که در خشکی استفاده می‌شود.

ابزارهای دورسنجی مربوط به محیط‌های دریایی بسیار پرهزینه و دارای محدودیت‌های کاربردی زیاد هستند. برداشت نمونه‌های مربوط به مرحله اکتشاف نیز بسیار پرهزینه است ونیاز به فناوری‌های خاص دارد. در این ارتباط هر قدر عمق آب بیشتر باشد تجهیزات پیشرفته تری مورد نیاز است. برداشت مستقیم نمونه از رسوبات بستر دریا یا حفریاتی که خود هزینه‌های سنگینی می‌طلبد، اندازه‌گیری پارامترهای فیزیک و شیمیایی آب در بستر دریا و مقایسه آن با سطوح بالاتر، انجام مطالعات ژئوفیزیک دریا (لرزه‌ای، صوتی، ثقلی، مغناطیسی، جریان حرارتی و بررسی‌های بصری)، انجام مطالعات آزمایشگاهی رسوب شناسی یا شیمیایی و ژئوشیمیایی، فرآیندهای رایج در اکتشاف موادمعدنی دریایی هستند. وجود چگالی‌های مناسبی از برداشت‌ها و نمونه‌برداری‌ها مقدار ریسک اکتشافی را کاهش می‌دهد. نکته قابل توجه درباره مرحله اکتشاف منابع معدنی دریایی ریسک اکتشافی است. معمولا ریسک اکتشافی مواد معدنی در محیط خشکی حدود ۹۵ درصد و بیشتر تعریف می‌شود.

این موضوع در محیط دریایی بسیار بیشتر است و شاید بالای ۹۹ درصد دور از منطق نباشد. البته همانند اکتشاف در خشکی، در محیط دریایی نیز وجود اطلاعات زمین‌شناسی دریایی و در بسیاری موارد زمین‌شناسی خشکی مجاور در برنامه‌ریزی‌های اکتشافی بسیار با اهمیت است. مرحله استخراج نیز در معدنکاری دریایی با توجه به عمق‌های مختلفی از آب که با آن سروکار دارند دارای پیچیدگی‌های خاص است. ۳ روش کلی استخراجی در معدنکاری دریایی وجود دارند که شامل استخراج افقی، قائم و استفاده از نقاله هوایی است.

یکی از ابزارهای مهم مورد استفاده در استخراج رباط‌های کنترل از دور بوده و ممکن است هم عملیات حفاری، هم استخراج وهم حمل را انجام دهند.

بخش زمین‌شناسی دریایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور حدود ۱۰ سال است در زمینه مطالعات زمین‌شناسی دریایی فعالیت می‌کند ضمن آنکه سازمان‌ها و نهادهای تحقیقاتی دیگر نیز در چند دهه گذشته در این زمینه فعال بوده‌اند. نیروهای انسانی زبده‌ای نیز در این زمینه تربیت شده، برخی از آنها درحال‌حاضر در کشور حضور دارند و برخی از کشور خارج شده‌اند. البته تمامی این کارشناسان بیشتر در مطالعات زمین‌شناسی دریایی ورزیده هستند اما تاکنون در زمینه‌های تخصصی معدنکاری دریایی توجه زیادی نشده است و شاید به تعداد انگشتان دست نیروهای متخصص نداشته باشیم.

با تاکیدات اخیر و اهمیت بخش معدن و افزایش نقش آن در اقتصاد ملی، شاید توجه ویژه به معدنکاری دریایی به ویژه تامین منابع انسانی و مالی برای آن و همچنین ورود به آب‌های بین‌المللی و استفاده از منافع قوانین و حقوق برای بهره از آنها بتواند موثر باشد. چراکه از این طریق سرمایه‌های مناسب مالی و انسانی را به همراه خواهد داشت و زمینه ورود کشور به هریک از مراحل معدنکاری را فراهم خواهد کرد.

خلیل بهار فیروزی - مدیرکل زمین‌شناسی دریایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور