به گزارش ماین نیوز، در سال‌های پیش رو پروژه‌های بزرگی به بهره‌برداری خواهد رسید که ازجمله آنها استخراج سنگ‌آهن در کشورهای برزیل، روسیه، استرالیا، افریقا و سایر مناطق جهان است. از طرفی استخراج زغال‌سنگ و سایر فعالیت‌های زیرزمینی در بازارهای نوظهور تقویت خواهد شد. این موضوع به‌ویژه در امریکای لاتین، آسیا و اقیانوسیه دیده می‌شود و در این مناطق تقاضای زیادی برای تجهیزات و ماشین‌های معدنی پیش‌بینی می‌شود.
براساس گزارش «ایندکس باکس» که به بررسی و رصد بازار می‌پردازد، برآورد می‌شود که تقاضا برای ماشین‌ها و تجهیزات معدنی در یک دوره ۷ ساله (از ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰م) به‌طور متوسط هر سال ۸/۵ درصد رشد را تجربه کند. (رشد کنونی ۷/۷درصد) با این حساب در انتهای سال ۲۰۲۰م ارزش بازار آن به ۱۳۲/۸ میلیارد دلار خواهد رسید. درحالی که ارزش کنونی مبادلات تجاری ۷۵میلیارد دلار است.
از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳م، این بازار دچار فراز و فرود زیادی بوده است. رشد آن در سال ۲۰۱۰م به بالاترین نرخ چند سال اخیر با ۲۴درصد رشد سالانه رسیده اما در ادامه در سال ۲۰۱۱م با نرخ منفی ۶درصد کاهش شدیدی داشت. با این حال، در چند سال اخیر، رشد این بخش قابل توجه بوده و از ۹درصد رشد در سال ۲۰۱۳م، پایین‌تر نیامده است.
با آنکه روند رشد بازار ماشین‌آلات معدنی جهان در سال‌های گذشته بسیار سریع بود، در سال‌های پیش‌رو شتاب بیشتری خواهد گرفت.
۵ تولیدکننده عمده ماشین‌های معدنی جهان (چین، ژاپن، ایالات متحده، کشورهای حوزه یورو و کره‌جنوبی) بیش از دو سوم تولیدات جهانی را به خود اختصاص داده‌اند. سطح تولید کشورهای یورو از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳م معادل ۳/۸درصد در هر سال رشد کرده است. این رشد را نمی‌توان چندان چشمگیر دانست؛ به‌ویژه آنکه سطح رشد سالانه تولیدات کره‌جنوبی به ۶/۳۳درصد و چین به ۶/۲۰درصد می‌رسد. در سال ۲۰۱۳م، کشورهای روسیه، چین، ایالات متحده و مکزیک به ترتیب بزرگترین واردکنندگان ماشین‌های معدنی بوده‌اند و ۳۱درصد از حجم مبادلات تجاری را به خود اختصاص داده‌اند. در این مدت، سهم واردات روسیه از واردات کل جهان به شدت افزایش یافته و از سهم واردات امریکا کاسته شده است. دیگر کشورهای ابتدای این فهرست، تغییر محسوسی نداشته‌اند و سهم کشورهای دیگر جهان هم از مبادلات جهانی، تاحدودی یکنواخت مانده است.
از نظر صادرات تجهیزات و ماشین‌های معدنی هم می‌توان چند کشور بزرگ را در این حوزه مشاهده کرد. در سال ۲۰۱۳م، چین، آلمان و ایتالیا به عنوان مهم‌ترین عرضه‌کنندگان جهانی ماشین‌آلات معدنی در این سال ۴۷درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص داده بودند. نکته قابل توجه این است که چین با آنکه بزرگترین تولیدکننده ماشین‌های معدنی جهان است، تنها بخش اندکی از تولیدات خود را صادر کرده است و بیشتر آنها در داخل این کشور مصرف شده‌اند. با این حال، باز هم این کشور صادرکننده اغلب تجهیزات و ماشین‌های معدنی جهان است و در سال ۲۰۱۳م به تنهایی ۶/۱۰درصد از حجم مبادلات تجاری جهان را در این حوزه به نام خود ثبت کرده بود. انتظار می‌رود که در سال‌های آینده، آسیا و اقیانوسیه بیشترین تقاضای بازار را داشته باشد دلیل آن هم صنعت معدنی در حال رشد هند، چین و اندونزی است.
در بین تولیدکنندگان ماشین‌آلات معدنی پیشگام جهان هنوز هم می‌توان نام شرکت‌های کاترپیلار، هیتاچی، جوی گلوبال، کوماتسو، ساندویک و اطلس کوپکو را مشاهده کرد. این صنعت بسیار رقابتی است و به‌وسیله تعداد زیادی از شرکت‌های بزرگ بین‌المللی احاطه شده که نیروهای عملیاتی آنها در سراسر جهان حضور دارند. در این بازار جهانی بیش از ۶۵۰ شرکت حضور داشته که ۵۰ شرکت برتر آن بیش از ۸۰درصد از سهم بازار را در اختیار دارند و در سطوح ملی و بین‌المللی با یکدیگر رقابت می‌کنند. کاترپیلار، بزرگترین تولیدکننده تجهیزات و ماشین‌های معدنی جهان است و پس از آن کوماتسو و هیتاچی قرار دارند.
وضعیت عرضه و تقاضا در ایرانسوال اینجاست که آیا تقاضا برای ماشین‌های معدنی در ایران هم افزایش خواهد یافت؟ در این صورت کشور ما می‌تواند از این فرصت استفاده کند و تبدیل به یک تولیدکننده و صادرکننده تجهیزات و ماشین‌های معدنی شود یا تنها به دلیل افزایش تقاضای خود، شکنندگی بیشتری خواهد داشت؟
عبدالرضا صالحی عنوان کرد: تحریم‌ها، مشکلات نقدینگی و دسترسی محدود به تسهیلات و اعتبارات بانکی سبب شد که درحال حاضر تقاضای داخلی برای تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی محدود باشد. با این حال، در آینده و در صورت برداشته شدن این موانع و همچنین شروع پروژه‌های عمرانی و معدنی، نیاز به تجهیزات و ماشین‌آلات افزایش خواهد یافت و امکان دارد رشد تقاضای داخلی حتی از میزان پیش‌بینی شده در گزارش ایندکس باکس هم فراتر برود.
دبیرکل انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان ماشین‌آلات معدنی، ساختمانی و راهسازی در تشریح وضعیت تولید داخلی درباره پیش‌نیازهای بخش معدن گفت: با آنکه در داخل کشور چند شرکت فعال در حوزه تولید تجهیزات و ماشین‌های معدنی وجود دارد، بسیاری از قطعات و ماشین‌های مورد نیاز به دلیل نداشتن مشابه داخلی باید از خارج تامین شوند. با این حال بسیاری از نشان(برند)های ماشین‌آلات معدنی وارداتی، چینی است و به‌طور معمول محصولات شرکت‌های برجسته امریکایی و اروپایی وارد کشور نمی‌شوند.
صالحی در پاسخ به این سوال که آیا امکان ترقی در وضعیت تولید داخلی و تبدیل ایران به یک صادرکننده ماشین‌آلات وجود دارد یا خیر، تشریح کرد: در بین تولیدکنندگان ماشین‌های معدنی داخلی شرکت‌های توانمندی به چشم می‌خورند. با این حال حتی برای این شرکت‌ها هم به دلیل محدودیت تقاضا و دشواری در تامین برخی از قطعات، امکان افزایش تولید یا تنوع بخشیدن به آن وجود ندارد. تولیدات این شرکت‌ها نسبت به گذشته حتی محدودتر شده است. با آنکه تقاضای داخلی و منطقه‌ای ماشین‌آلات افزایش پیدا می‌کند، باز هم این تقاضا به اندازه‌ای متمرکز نیست که تولید ماشین‌های معدنی مقرون به صرفه شود.
وی اضافه کرد: از طرفی به دلیل اهمیت خدمات پس از فروش در تجهیزات و ماشین‌آلات سنگین، شرایط برای تولیدکنندگان دشوارتر می‌شود.
با توجه به آنکه خرابی ماشین‌آلات منجر به توقف تولید و تحمیل هزینه‌های بسیار به تولیدکنندگان و فعالان معدنی می‌شود، در خرید محصولات خود نیاز به خدمات پس از فروش دارند که گاهی تامین آن دشوارتر از تولید صرف ماشین‌ها است. در این زمینه، تجربه نشان می‌دهد اقدام شرکت‌های ایرانی برای نفوذ در بازار ماشین‌های افغانستان و پاکستان هم محکوم به شکست است.
مقرون به صرفه‌شدن ماشین‌آلات معدنی به گفته صالحی شرکت‌های بزرگ سازنده ماشین‌های معدنی مانند کاترپیلار و کوماتسو چندین سال پیش، تعدادی از کارخانه‌های خود را به چین انتقال دادند و در آنجا شروع به تولید کردند. چنین کاری در حال حاضر در هند انجام می‌شود و دلایل آن هم ۲ مورد است: نخست اینکه به دلیل میزان تقاضای بسیار بالای ماشین‌آلات معدنی در این ۲ کشور، راه‌اندازی کارخانه‌ها و ساخت داخلی در آنها توجیه اقتصادی دارد. مطلب دوم این است که هر ۲ کشور از نیروی کار بسیار ارزانی بهره‌مند هستند که هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد. اما ایران هیچ‌کدام از این ویژگی‌های را ندارد و به همین دلیل سرمایه‌گذاران خارجی برای ایجاد کارخانه‌های ماشین‌سازی سنگین و تولید در داخل کشور، ابراز آمادگی نمی‌کنند. حتی در چین هم، پس از کاهش تقاضا بسیاری از کارخانه‌های ماشین‌سازی بسته شدند و این اتفاق در هند هم خواهد افتاد.
در هر صورت در بسیاری از کشورهای تولیدکننده محصولات معدنی، واردات ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز مرسوم است. قرار نیست که هر کشور در تمامی حوزه‌های تولیدی خود را مطرح کند. بلکه باید تلاش خود را برای استفاده از مزایای نسبی به‌کار بگیرد. در این بین، شرایط ایران تا حدی مشابه ترکیه و استرالیا است. این کشورها هم با آنکه تولیدات معدنی بسیار بالایی دارند، تجهیزات و ماشین‌آلات خود را در داخل تولید نمی‌کنند و اقدام به واردات می‌کنند.
مدیریت تجهیزات و ماشین‌های معدنیبا توجه به آنکه نمی‌توان تمامی تجهیزات و ماشین‌های معدنی مورد نیاز کشور را در داخل تولید کرد، باید راهکاری اندیشیده شود که این موضوع سبب شکنندگی و آسیب به بخش معدنی کشور نشود.دبیرکل انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان ماشین‌آلات معدنی، ساختمانی و راهسازی می‌گوید: ما نیاز به یک برنامه جامع برای نوسازی و استفاده بهینه از ماشین‌آلات کنونی کشور داریم. متاسفانه ماشین‌های بسیاری در کشور موجود است که یا به دلیل نبود قطعات یدکی یا به دلیل استفاده ناآگاهانه و نادرست بدون استفاده هستند. باید علاوه بر جذب سرمایه گذاران و پرداخت تسهیلات با تامین قطعات و تشکیل تیم‌های حرفه‌ای تعمیرات نسبت به بهبود وضعیت این ماشین‌ها تلاش کنیم تا بتوانیم دوباره از آنها استفاده کنیم.
از طرفی اضافه بر جذب سرمایه‌گذاری، پرداخت تسهیلات، تامین مالی باید ماشین‌های بسیار خوب و با کیفیتی را که مورد نیاز معادن است، وارد کنیم.وی معتقد است: یکی از بزرگترین مشکلات ما نگاه نادرست نسبت به ماشین‌آلات کشور است. این ماشین‌ها ارزش‌افزوده بسیار زیادی ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، یک لودر با انتقال خاک از معدن به کارخانه سیمان، در همان لحظه تا ۱۳ برابر ارزش‌افزوده ایجاد می‌کند. به همین دلیل نقش ماشین‌آلات در ایجاد ارزش‌افزوده و در توسعه و تولید ناخالص داخلی کشور بسیار با اهمیت است. این ماشین‌ها و تجهیزات، کالاهای سرمایه‌ای هستند و منجر به توسعه می‌شوند. به همین دلیل نباید در زمان واردات و در زمان تولید نسبت به آنها دید کالای مصرفی را داشته باشیم. بلکه این ماشین‌ها باید بتوانند چندین سال در کشور مورد بهره‌برداری قرار بگیرند. به همین دلیل نیاز است که تعمیرات پیشگیرانه برای آنها در نظر گرفته شوند تا عمر مفیدشان بیشتر شود.
یارانه‌ای که از تولیدکنندگان گرفته میشودصالحی می‌گوید: درباره واردات این دسته از محصولات باید تجدیدنظر شود و این روند تسهیل شود. حتی اگر قرار نیست به تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی یارانه‌ای تعلق بگیرد، نباید به آنها مانند کالاهای لوکس و خودروهای لوکس نگاه کرده و تعرفه گمرکی در آن حد برای آنها وضع کرد. درحال حاضر، تمام ماشین‌آلات راهسازی و معدنی که به عنوان ماشین‌آلات خاکبرداری معروف هستند، ۲۰ درصد تعرفه دارند که روند ورود آنها را کند می‌کند. در حالی که تعرفه باید منطقی باشد. این تعرفه به عنوان حمایت از تولید داخلی وضع شده است. در صورتی که نه در کشور تولید داخلی قابل‌توجهی داریم و نه برای کشور و شرکت‌ها صرفه اقتصادی دارد که بخواهند تمامی تجهیزات و ماشین‌آلات را در داخل تولید کنند. ضمن آنکه ماشین‌آلات، ابزار تولید در سایر حوزه‌ها هستند و آن را تسهیل می‌کنند.
وی می‌افزاید: در هر صورت، متاسفانه این تعرفه باعث افزایش بهای تمام شده محصولات می‌شود. واردکننده یا دلال ماشین‌آلات هیچ فشاری را تحمل نمی‌کند و آن را مستقیم به مشتریان خود منتقل می‌کند. فعالان بخش معدن و تولیدکنندگان که در حال حاضر با تامین منابع مالی هم روبه‌رو هستند، با این وضعیت با مشکلات بیشتری روبه‌رو می‌شوند. از طرفی، بهای تمام شده محصولات معدنی ما افزایش پیدا می‌کنند و توان رقابتی ما کاهش می‌یابد. اگر این وضعیت اصلاح نشود، با وجود تمام تلاش‌ها نمی‌توان منتظر شکوفایی و توسعه آسان بخش معدنی کشور شد.
