ماین نیوز - کنترل مخاطرات زیست‌ محیطی مس با فناوری‌های روز

کنترل مخاطرات زیست‌ محیطی مس با فناوری‌های روز

مس جزو صنایع مادر است و میزان مصرف مس نشان‌دهنده سلامت اقتصاد یک کشور محسوب می‌شود. در حقیقت نبض مس در یک اقتصاد سالم می‌تپد. با این حال تولید مس جزو یکی از آلاینده‌ترین صنایع معدنی دنیا محسوب می‌شود که بخشی از این آلایندگی‌ها ناگزیر می‌نماید و استانداردهای بین‌المللی سعی در کنترل هرچه بهتر و بیشتر فرآیند فرآوری و تولید مس دارد تا مخاطرات کمتری محیط زندگی مردمان اطراف معادن را تهدید کند. استفاده از فناوری‌های روز دنیا در کاهش این مخاطرات نقش بسزایی دارد. باید دید در ایران که مجتمع مس سرچشمه و مس سونگون قرار دارد تا چه حد توانسته‌اند این مخاطرات را به‌ویژه در بحث جمع‌آوری پساب سمی کارخانه در مرحله تغلیظ کنترل کرده و به استانداردهای بین‌المللی نزدیک کنند.

به گزارش ماين نيوز، دست‌اندرکاران و فعالان کارخانه‌های فرآوری مس در حالی ادعای نبود مخاطرات زیست محیطی در تولید مس را دارند که کارشناسان محیط‌زیست برخلاف آنها معتقدند اثرات زیست‌محیطی فرآوری مس و فرآیند تغلیظ بسیار زیاد است و امری ناگزیر محسوب می‌شود اما در تمام کارخانه‌های تولید کنسانتره و واحدهای تغلیظ سعی بر آن است که این اثرات را به حداقلی که استانداردهای جهانی نیز آن را تایید می‌کنند رسانده و تاثیرات منفی این فرآیند را به حداقل برسانند. بنابراین پیشگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از فعالیت‌های کارخانه‌ها و معادن مس باید جزو اولویت‌های اساسی باشد و ارتقای کیفیت محصولات در کنار کاهش ضایعات و هزینه‌ها باید جزو اهداف تمام مجتمع‌های تولید مس قرار گیرد.

تورج فتحی کارشناس محیط زیست می‌گوید: معادن مس حداقل در تمام دنیا جزو معادن آلاینده محسوب می‌شود چراکه مس کانی‌های سولفیدی را وارد آب و خاک می‌کند. معادن مس می‌تواند در هر سه بخش استخراج، فرآوری و ذوب آلودگی ایجاد کند اما این بدان معنا نیست که نمی‌توان جلوی آلایندگی‌ها را گرفت بلکه با مدیریت و مطالعه و تحقیق می‌توان محیط‌زیست، گیاهان و حیوانات را از صدمه‌های ناشی از آن نجات داد.

وی می‌افزاید: در هنگام استخراج مس در معرض هوازدگی قرار می‌گیرد و زهاب اسیدی تولید می‌کند که این مواد اگر مدیریت نشود در محیط‌زیست رها شده و به شدت آلایندگی ایجاد می‌کند.

این کارشناس محیط‌زیست تصریح می‌کند: این در حالی است که معادن مس با چالش استاندارد بودن سدباطله‌ها مواجه هستند چراکه در باطله‌ها انواع فلزات سنگین یافت می‌شود و اگر تدابیر درستی اندیشیده نشود مشکلات زیست‌محیطی افزایش پیدا می‌کند.

تورج فتحی خاطرنشان می‌کند: بسیاری از سدهای باطله قدیمی به خاطر اینکه براساس استانداردهای محیط زیستی ساخته نشده‌اند بیشتر شبیه یک خاک‌ریز هستند اما سد باطله‌هایی که در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند چون براساس مطالعات و تحقیقات طراحی شده و ایزوله هستند کمتر وارد محیط‌زیست می‌شوند.

وی تاکید می‌کند: سازمان محیط زیست سعی دارد در بخش‌های مختلف کار معادن، نظارت کافی داشته باشد تا حد امکان لطمه‌هایی که به محیط زیست وارد می‌شود کاهش یابد اما لازم است معدنکاران و مسئولانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند نیز تمام تلاش خود را برای جلوگیری از بروز خسارات غیرقابل جبران به محیط زیست به کار برند.

مس سونگون فاقد آلایندگی

حسین ثقفی، مجری طرح کارخانه‌های تغلیظ مس سونگون می‌گوید: در مجتمع مس سونگون دو کارخانه تغلیظ با ظرفیت تولید ۱۵۰هزار تن تولید کنسانتره وجوددارد که تولید کنسانتره در مسیر سیکل بسته است و خروج آلایندگی از آن امکانپذیر نیست.

وی می‌افزاید: برای تولید کنسانتره مس، آب زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مواد شیمیایی مختلف و آهک هم از دیگر موادی هستند که در تولید کنسانتره مس کاربرد دارند که یکی از دلایل احداث سد باطله در کنار کارخانه‌های تغلیظ، کنترل همین پساب و برگرداندن آنها به چرخه تولید است.

وی خاطرنشان می‌کند: این سد با زیرساخت‌ها و تمهیداتی ایزوله است و آب جمع‌آوری شده در آن پس از طی مراحلی دوباره به خود کارخانه بازمی‌گردد و در همان‌جا مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بنابراین وارد محیط زیست نمی‌شود تا بخواهد آلودگی ایجاد کند.

حسین ثقفی عنوان می‌کند: برای جلوگیری از گردوغبار، سیستم‌های غبارگیر وجود دارد که در نتیجه هیچ غباری وارد فضای اطراف کارخانه نشده و غبار جمع‌آوری شده به خوراک کارخانه اضافه می‌شود. پایش‌های دائمی سیستم‌های پالایش، بخش مهمی از کار و تعهدات مس‌سونگون است. وی تصریح می‌کند: کارخانه فاز دوم تغلیظ سال گذشته به بهره‌برداری رسید که با این وجود ظرفیت تولید کنسانتره از ۱۵۰هزار تن به ۳۰۰هزار تن افزایش خواهد یافت که ان‌شاءالله منشأ خیر زیادی خواهد بود.

ثقفی اظهار می‌دارد: سالانه کارخانه تغلیظ مس سونگون در فاز یک، ۷میلیون تن و در فاز دوم نیز ۷میلیون تن خوراک ورودی تولید دارد.

مجری طرح تغلیظ کارخانه‌های مس سونگون درباره خریداران این محصولات بیان می‌کند: البته در این باره باید امور فروش شرکت اظهار نظر کند و صلاحیت این کار با آنها است. ولی به‌صورت کلی خریداران محصولات مس هم در داخل و هم خارج ایران است البته گفتنی است کیفیت مس تولیدی ایران جزو بهترین‌ها در دنیاست.

وی خاطرنشان می‌کند: در این معادن و کارخانه‌های موجود خوشبختانه مشکلات غیرقابل حل وجود ندارد و کارها روی روال در حال انجام است، اما بهتر است در زمینه عملیات اکتشافی معادن موجود و جدید کارهای بیشتری انجام شود که به طور قطع نتایج بهتری را به همراه خواهد داشت. ناگفته نماند در بخش اکتشافات زحمات زیادی کشیده می‌شود که اکتشاف آینده این صنعت را تعیین می‌کند.

وی یادآور می‌شود: فرآیند پرعیارسازی مس در کارخانه تغلیظ مس سونگون در چند مرحله انجام می‌شود که می‌توان به خردایش، فلوتاسیون، آبگیری و فیلتراسیون اشاره کرد. بخش‌های آماده‌سازی مواد افزودنی و انتقال باطله نیز اجزای لاینفک این فرآیند است.

مجری طرح تغلیظ کارخانه‌های مس سونگون می‌گوید: در مجتمع مس سونگون درحال‌حاضر کنسانتره مس تولید شده و در آینده مس کاتدی از طریق فرآیندهای هیدرو متالورژی تولید خواهد شد.

آلودگی زیست‌محیطی در واحدهای ذوب

حمید صفری، مشاور فنی مدیرعامل مس سونگون می‌گوید: بیشترین آلودگی که در کارخانه‌ها تولید می‌شود مربوط به کارخانه‌های ذوب مواد است و چون در سونگون کارخانه ذوب راه‌اندازی نشده هیچ آلایندگی در این منطقه مشاهده نمی‌شود.

وی تاکید می‌کند: به‌دلیل نزدیک نبودن کارخانه ذوب، کنسانتره از طریق تریلی به مس سرچشمه که حدود ۲هزار کیلومتر با مس سونگون فاصله دارد ارسال می‌شود که این موضوع اصلا به صرفه و اقتصادی نیست اما با توجه به شرایط موجود چاره‌ای غیر از این هم وجود ندارد.

وی درباره نگهداری باطله‌های این معادن تصریح می‌کند: سدباطله‌ها در ۱۰ کیلومتری کارخانه واقع شده و با توجه به تکنیک‌هایی که برای نگهداری آنها در نظر گرفته شده هیچ آلودگی برای محیط‌زیست ایجاد نمی‌کند حتی در این باره مجوز محیط‌زیست هم اخذ شده است.

صفری اظهار می‌دارد: از باطله‌های این معادن مواد پرارزشی استخراج می‌شود که به آن سولفید مولیبدن می‌گویند و درواقع تنها ماده‌ای است که از باطله‌ها استخراج و از آن روغن گریس گرفته می‌شود که در هواپیماسازی و موشک‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد و تا ۱۵۰سال عمر و دوام دارد.

وی تاکید می‌کند: البته متاسفانه هنوز در ایران تکنیک‌های جداسازی و تبدیل سولفید مولیبدن به گریس وجود ندارد و این مواد به چین صادر می‌شود و آنها با توجه به فناوری‌هایی که از آن برخوردار هستند آن را به گریس تبدیل می‌کنند.

مشاور فنی مدیرعامل مس سونگون می‌گوید: البته در باطله‌های این معادن مقداری طلا و نقره هم وجود دارد که به علت مقرون به صرفه نبودن نمی‌توانیم آنها را استخراج کنیم چراکه هنوز فناوری‌های لازم در این حوزه وجود ندارد و 0.2 درصد مواد به محل نگهداری باطله‌ها منتقل می‌شود.

وی خاطرنشان می‌کند: این باطله‌ها در سال‌های آینده به یک معدن تبدیل می‌شود و ممکن است روزی برسد که کسی بتواند از آنها بهره‌برداری کرده و مواد موجود را با استفاده از فناوری‌های مدرن جداسازی کند.

وی ادامه می‌دهد: برای کشوری مانند سوئد معادن باطله ما معادن باارزشی تلقی می‌شوند که می‌توانند از آنها محصولات باارزشی استخراج کنند البته در ایران بسیاری از دستگاه‌ها قدیمی است که با تبدیل آنها به فناوری‌های به‌روز می‌توان امیدوار بود که معادن روزی به شرایط مطلوب‌تری برسند.

لازم به ذکر است در فاز یک این کارخانه به‌صورت روزانه حدود ۴۰۰ تن کنسانتره مس با عیار ۳۰ درصد تولید می‌شود که ریکاوری آن 86.5 درصد و رطوبت آن نیز 7 درصد است.

مشاور فنی مدیرعامل مس سونگون تاکید می‌کند: چند سال پیش کارخانه ذوب کنار کارخانه‌های کنسانتره ساخته شده تا کارها با سهولت بیشتری انجام شود اما متاسفانه با شدت‌گرفتن تحریم‌ها هنوز کارخانه ذوب راه‌اندازی نشده است.