به گزارش ماین نیوز، کشورهای زیادی در این زمینه ورود پیدا کرده‌اند که از میان آنها می‌توان به آلمان اشاره کرد. معدنکاری در آلمان چندان قوی نیست اما ایجاد موزه‌های معدنی در این کشور قابل توجه است. ایران نیز با در اختیار داشتن ظرفیت‌های مناسب در بخش معدن می‌تواند دراین زمینه ورود پیدا کند اما کارشناسان معدن معتقدند موفقیت در این حوزه نیازمند فرهنگ‌سازی است.
گذری بر ژئوتوریسم معدنیکارشناس دفتر امور اکتشاف وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره گسترش ژئوتوریسم معادن اظهار کرد: در بین کشورهایی که در رابطه با ژئوتوریسم معادن بیشترین فعالیت‌ها را داشته‌اند می‌توان به کشورهایی همچون ایالات متحده امریکا، ژاپن و افریقای جنوبی اشاره کرد. در همین رابطه مرکز اطلاعات گردشگری دانشگاه میشیگان، به راحتی ۵۰درصد مردم امریکا را جزو گردشگران زمینی برآورد کرده است. در واقع این آمار بدان معناست که حدود ۵۵میلیون نفر در سال جزو این دسته بوده و انتظار می‌رود این تعداد به زودی به ۱۰۰میلیون نفر برسد.
آیدین زینال‌زاده در ادامه بیان کرد: معادنی که به لحاظ ژئوتوریستی در بیشتر کشورها مورد توجه قرار دارند، بیشتر شامل معادن طلا، سنگ‌های قیمتی همچون گارنت، انواع کوارتز، بریل و زغال‌سنگ می‌شود. در این میان معادن زغال‌سنگ برای بازدیدکنندگان از جذابیت بیشتری برخوردار است زیرا مردم از طریق این معادن، زیرزمین را از نزدیک مشاهده می‌کنند.
به گفته وی، نکته مهم در ژئوتوریسم معدنی قوانین خاص هر کشور در این زمینه است که باید رعایت شود و اصول ایمنی از مهم‌ترین این موارد است که باید به آن توجه داشت.
زینال‌زاده درباره اهمیت توسعه ژئوتوریسم گردشگری افزود: معادن در ابتدای فعالیت خود به‌دلیل جهش‌های اقتصادی و مقاومت در برابر بحران‌های مالی منجر به توسعه اجتماعی در مناطق دور افتاده و ایجاد بازار کار و اشتغال می‌شوند. اما بدون شک عمر معادن روزی به پایان می‌رسد و در نهایت به منطقه‌ای متروک تبدیل می‌شود.
وی اضافه کرد: درست در همین زمان است که می‌توان از یک معدن متروک یک منطقه گردشگری ایجاد کرد. در واقع تبدیل معدن متروکه به سایت یا منطقه گردشگری علاوه بر تقویت شاخصه‌های اقتصادی، بهبوددهنده شاخصه‌های جغرافیایی آن منطقه نیز هست که باعث پایدار بودن آن می‌شود زیرا خاصیت احیاکنندگی و سازندگی داشته، مناطق زشت را زیبا و مناطق فقیر را غنی می‌کند.
وی درباره اینکه چه کسانی در تبدیل معادن متروکه به منطقه گردشگری در سطح جهان پیشقدم بوده‌اند، بیان کرد: به‌طور کلی، شهرهای معدنی از دوره‌های زمانی رکود اقتصادی نشأت می‌گیرند. این مسئله جست‌وجوی فرصت‌های اقتصادی جدید را ترویج می‌دهد اما همزمان اخطاری نیز هست که ظرفیت پایین اقتصادی را برای تحت‌تاثیر قراردادن سرمایه‌گذاری‌های بزرگ نشان می‌دهد.
وی تاکید می‌کند: طبیعی است که انجام پروژه به سرمایه‌گذاری‌های عمومی برگردد. در این‌باره، زمان بیشتری صرف می‌شود و معمولا تکمیل و اتمام آن در دهه‌های مختلف گسترش می‌یابد. در رابطه با شهر معدنی لایونیون، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی یا صاحبان سابق معادن، روی تغییر کاربری معادن واقع در مناطق پرتردد گردشگران تمرکز و برای رفع مشکلات فرهنگی جوامع محلی کار کردند.
او با اشاره به اینکه معمولا بیشتر این پروژه‌ها با همکاری و حمایت نهادهای عمومی هدایت می‌شوند، گفت: مقامات محلی و منطقه‌ای در پروژه شهر لایونیون شخصیت‌های حقوقی کوچکی را برای حفظ میراث معدنکاری تشکیل دادند؛ هرچند که برخی از این میراث معدنکاری آسیب دیده بودند. طرح‌هایی مانند ساخت پارک شماتیک معدن، با وجود اینکه بیش از اندازه وسیع و هزینه‌بر بوده و تامین هزینه‌های آنها مشکل است، نظر مسئولان محلی و منطقه‌ای را به خود جلب کرد.
زینال‌زاده افزود: اکنون بنگاه‌های محلی، دانشگاه‌های مجاور و شورای محلی، پروژه‌های کوچکی به منظور حفظ «جنبه‌های فرهنگی و میراث زندگی سنتی معدنی» انجام می‌دهند اما این پروژه‌ها از لحاظ گردشگری به‌عنوان یک منبع مهم اقتصادی به اندازه کافی قدرت ندارند.
نمونه‌هایی از معادن جهانوی درباره نمونه‌های معروف از معادن گردشگری جهان اظهار کرد: معدن کرونا لکاب سوئد یکی از بزرگترین عملیات‌های معدنی زیرزمینی را اجرا می‌کند و بزرگترین تولیدکننده کلوخه‌های سنگ‌آهن در جهان است. به‌دلیل ادامه بهره‌برداری و گسترش روند ماده معدنی به زیر شهر، همکاری معدن با شهرداری ضروری به‌نظر می‌رسد. ابتدا ساختمان‌های معدن و شرکت بهره‌بردار از این شهر بسیار دور بود اما در طول سالیان، برای حمایت از زیرساخت‌های جامعه و تجارت حفظ شده‌اند.
این کارشناس تصریح کرد: در فصل‌های مناسب گردشگری در هریک از شهرهای کرونا و گالیوار شرکت‌های توسعه محلی با سایر واحدهای مرتبط همکاری می‌کنند. یک شرکت سرمایه‌گذاری متعهد به انجام عملیات‌هایی مانند هتل یخی معروف دنیاست. با همه این تلاش‌ها و همکاری‌های انجام شده، آنها موفق شده‌اند در فصل گردشگری خود را به پروازهای شبکه ملی، متصل کنند.
وی با بیان اینکه این شهر یک میلیون بازدیدکننده و ۵۴۰ هزار مهمان شب خواب در هر سال دارد و کوهستان‌های اطراف و سرزمین‌های بکر پذیرای مهمانان ملی و بین‌المللی هستند، گفت: دفتر گردشگری و مرکز اطلاعات لکاب شرکت گردشگری لاپلند کرونا در حال برگزاری تورهای بازدید از معدن لکاب است که هر سال به تنهایی ۳۰هزار گردشگر را پشتیبانی می‌کند.
وی ادامه داد: شهرداری استرومن در نواحی شمالی سوئد و در نزدیکی رشته کوه‌های مرزی نروژ واقع شده که جمعیت مقیم آن از سال ۱۹۸۰م همواره با کاهش ۲۵ درصدی روبه‌رو بوده است اما با رونق معدنکاری به مرور زمان با توسعه و گسترش مواجه شده و شهرداری خود را برای ۳سناریو آماده می‌کند. پیشرفته‌ترین سناریو ۳۶ میلیارد کرون سوئد سرمایه‌گذاری در ۱۲ معدن مستقر در ۵ منطقه معدنی را پیشنهاد می‌کند که ۱۹میلیارد آن برای سرمایه‌گذاری در احداث ۵۰۰ نیروگاه بادی و ۳میلیارد برای جذب گردشگر و احداث ۳۵۰۰ تخت جدید برای گردشگران اختصاص می‌یابد.
زینال‌زاده افزود: بزرگترین جاذبه گردشگری، سراشیبی و پیست اسکی تارنابی است که زادگاه بسیاری از ستارگان ورزشی مانند آنیا پارسون و اینگمار استنمارک است. شرکت معدنی کوه نیکل نیز در حال برنامه‌ریزی برای افتتاح یک معدن بزرگ در فاصله ۴۵ کیلومتری از شهر تارنابی است و در حال برنامه‌ریزی مطالعه عمیق اجتماعی - اقتصادی به منظور توسعه و گسترش شهر تارنابی برای اسکان معدنکاران و خانواده‌های آنها در این شهر است که این‌کار مستلزم ایجاد موقعیت برد-برد برای تمام کسب‌وکارها و تجارت‌ها برای ایجاد خدمات، حمل‌ونقل و... به نفع همه ساکنان و شرکت‌هاست.
کارشناس دفتر امور اکتشاف وزارت صنعت، معدن و تجارت، درباره نمونه‌های جهانی اظهار کرد: معدن مس بینگهام نیز بزرگترین معدن روباز دنیاست که بزرگترین حفره ایجاد شده در معادن جهان را دارد. در خارج از این معدن چشم‌انداز زیبایی از فعالیت‌های نخستین معدن مس روباز جهان قابل مشاهده است. در داخل این معدن مراکز گردشگری وجود دارد که این مراکز ویژگی‌ها و مشخصات معدن را به صورت نوشته در اختیار مردم قرار می‌دهند. حفره‌ای که در این معدن برای استخراج ایجاد شده به چاله ریچست معروف است که بیش از ۴.۳مایل عمق و ۵.۲ مایل عرض دارد. نکته جالب این است که بلندترین برج دنیا فقط نصفی از ارتفاع این چاله را پر می‌کند.
وی ادامه داد: از دیگر نمونه‌های جهانی می‌توان به معدن زغال‌سنگ سلدم سین اشاره کرد. این معدن به اندازه‌ای کوچک است که بازدیدکنندگان به راحتی می‌توانند از تمامی فعالیت‌های استخراج و حمل زغال‌سنگ بازدید کنند. نکته جالب در نمونه‌های یادشده این است که معادن زغال‌سنگ برای بازدیدکنندگان از جذابیت بیشتری برخوردار است. به همین دلیل در نمونه‌های جهانی تعداد معادن زغال سنگ بیشتر از معادن دیگر است.
زینال‌زاده درباره نمونه‌های دیگر گفت: معدن زغال سنگ اد در پنسیلوانیا نیز جزو معادنی است که به سایت گردشگری تبدیل شده است. نخستین فعالیت‌های معدنکاری در این معدن به سال ۱۸۵۰م باز می‌شود و گردشگران از سال ۱۹۷۰م امکان سفر نیم مایلی به درون زمین در این معدن را کسب کردند. برای رفتن به داخل معدن از واگن‌های حمل زغال‌سنگ استفاده می‌شود. همچنین افراد می‌توانند از سوار شدن بر قطاری که در بیرون این معدن قرار دارد، لذت ببرند. از نکات دیگر این معدن که بر جذابیت آن می‌افزاید وجود موزه و فروشگاه هدایاست.
به گفته وی، از معادن دیگر در این بخش می‌توان به معدن زغال‌سنگ پی یونر اشاره کرد که سالانه ۴۰ هزار نفر از این معدن بازدید می‌کنند. در این میان برخی از معادن موجود در ایران نیز مستعد تبدیل به ژئوسایت هستند که از جمله آنها می‌توان به معدن فیروزه نیشابور، معدن مس سرچشمه، معدن مس قلعه‌زری بیرجند، معدن سرب و نقره نخلک، معدن طلای موته و معدن نمک چهرآباد زنجان اشاره کرد.
اما نکته مهم در ایجاد منطقه گردشگری برای معادن متروکه فرهنگ‌سازی و حمایت‌های دولت از بخش معدن است.
فرهنگ‌سازی برای توسعه گردشگری معدنعضو هیات‌مدیره گروه پژوهشی زرنه اکتشاف نیز درباره تبدیل معادن متروکه به سایت گردشگری، اظهار کرد: در کشورهای دیگر وقتی بهره‌برداری از معادن به اتمام می‌رسد، محل استخراج آن بازسازی شده و به پارک‌های طبیعی تبدیل می‌شود. اما در برخی موارد با حفظ بخشی از فعالیت‌های معدن، این مناطق به منطقه‌های گردشگری تبدیل می‌شوند. در این رابطه می‌توان به موزه‌های ایجاد شده در داخل معدن نیز اشاره کرد.
کوروش شعبانی در ادامه افزود: کشور آلمان جزو کشورهایی است که در احداث موزه‌های معدنی اقدامات خوبی انجام داده است. نکته جالب این است که آلمان معدنکاری قوی ندارد اما درحال‌حاضر از معادن قدیمی خود برای احداث موزه‌های معدنی استفاده می‌کند. این موزه‌ها تنها برای بازدید عموم ایجاد نمی‌شود بلکه به محلی برای پژوهش‌ها و تحقیق‌های تخصصی تبدیل می‌شود. در واقع هم بخش گردشگری و هم بخش پژوهشی دارد.
وی ادامه داد: در ایران این امکان وجود دارد تا معادن قدیمی و متروکه با کمی آماده‌سازی به سایت‌های گردشگری یا محل پژوهش‌های تخصصی تبدیل شوند.
شعبانی تصریح کرد: در سال‌های ۷۸ و ۷۹ که جذب سرمایه‌گذاری در بخش معدن بسیار رونق داشت بسیاری از شرکت‌های بزرگ معدنی از جمله ریوتینتو برای مطالعه بخش معدن وارد ایران شدند. در همین زمان ما با برگزاری تور گردشگری آنها را با پهنه‌های اکتشافی موجود در ایران آشنا کردیم. در واقع این نیز نوعی صنعت گردشگری با نگاه تخصصی بود.
وی ادامه داد: معدنکاری فراوان و بدون تاریخ ایران ظرفیت خوبی برای جذب گردشگری است که باید به آن توجه شود.
شعبانی با اشاره به موضوع فرهنگ‌سازی در بخش معدن افزود: باید برای جذب گردشگر معدنی در این بخش فرهنگ‌سازی شود. ما امروز در تهران میدانی به نام صنعت داریم بدون شک نام‌گذاری میدانی به نام معدن که با استفاده از مواد معدنی و ابزارهای کار در معدن ساخته می‌شود می‌تواند جاذبه‌ای گردشگری باشد. اما همانطور که گفته شد لازمه توسعه گردشگری معدنی در ایران فرهنگ‌سازی است.
