ماین نیوز - فيروزه‌هاي مصنوعي تهديدي براي فيروزه ايراني

فيروزه‌هاي مصنوعي تهديدي براي فيروزه ايراني

هنر فیروزه تراشی در خراسان رضوی قدمتی پنج هزار ساله دارد اما عدم حمایت لازم از این هنر منحصر به فرد آن را در چند قدمی فراموشی و رفتن به حاشیه قرار داده است.

به گزارش ماين نيوز، هنر فیروزه تراشی از جمله هنرهایی با قدمت چند هزار ساله در خراسان رضوی است که برای جاودانگی و جهانی شدنش نیازمند توجه و هنرمندی مسئولان متولی در این حوزه است.

فیروزه یا 'ترکوئیس' به معنای سنگ ترکی در زبان لاتین است که علت این نامگذاری آن است که فیروزه ایران از طریق ترکیه به اروپا صادر می شده است.

فیروزه یکی از سنگهای قیمتی است که از عهد باستان در ایران شناخته شده، از کتیبه بنیاد کاخ داریوش در شوش معلوم می گردد که در آن تاریخ سنگ فیروزه بنام 'احسائین' نامیده می شد و از خوارزم برای زینت آلات کاخ آورده شده بود.

فیروزه سنگ آرزوهای تمام پادشاهان ممالک از زمان کوروش و داریوش است که به عنوان هدیه از طرف آنها به تمام سلاطین داده می شد.

در کشور ایتالیا از فیروزه آبی و صاف که به 'گوهر آبی' معروف است، به عنوان گرانقیمت ترین جواهرات استفاده می شود.

اما قلب هنر فیروزه تراشی در استان خراسان رضوی، سرزمین خورشید و پهنه تاریخی کهن این سرزمین می زند.

فیروزه نیشابور با قدمت پنج هزار ساله و هنر فیروزه تراشی هنرمندان خراسانی با سه هزار سال قدمت نام این سنگ را با بهترین کیفیت در جهان به نام 'فیروزه نیشابور' به ثبت رسانده است.

فعالیت 300 کارگاه تراش فیروزه در خراسان رضوی که مقام نخست را در کشور دارند درحالی ادامه دارد که تنها 25 استادکار روی هنر فیروزه تراشی و هنرهای تابعه آن به صورت تخصصی و انحصاری کار می کنند.

عضو کمیته ملی تدوین استاندارد جواهرات کشور در این باره گفت: سالانه 40 تن سنگ فیروزه در خراسان رضوی تولید می شود که 15 تا 20 درصد آن به صورت نگین تراش می خورد.

سید جواد پیش بین افزود: سالانه شش هزار کیلو گرم فیروزه در کارگاه های تراش فیروزه مشهد و نیشابور تراش می خورد که حجم بسیار زیاد می باشد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز گفت: از دل معدن فیروزه در دامنه جنوبی کوه بینالود در 53 کیلومتری شمال غربی نیشابور سنگی استخراج می شود که طرفداران بسیار در جهان دارد و همه کشورهای جهان در نوع و رنگ این سنگ حیرت زده مانده اند.

رجبعلی لباف خانیکی افزود: فیروزه تراشی هنری است که از پیشینه تاریخی بسیار برخوردار است و جزو هنرهای ارزشمند و تاریخی محسوب می شود.

عامل توسعه خوشه جواهرات خراسان رضوی نیز در این باره گفت: 20 سال قبل برای فروش ماهانه تولیدات معدن فیروزه، مزایده عمومی و کاملا آزاد و مشخص برگزار می شد، اما از معضلات فعلی معدن فیروزه نیشابور می توان به نحوه توزیع تولیدات آن بین فیروزه تراشان اشاره کرد که پیوسته مورد گلایه این صنف است.

جواد پیش بین افزود: روش استحصال در این معدن هنوز به روش انفجار انجام می گیرد که در این فرآیند بخشی از این سنگ گرانبها از بین می رود لذا باید به دنبال تغییر در روش استخراج این سنگ قیمتی باشیم تا میزان هدر رفتن آن به حداقل برسد.

وی اظهار کرد: طی چند سال اخیر واردات فیروزه های مصنوعی معروف به فیروزه آمریکایی، فیروزه چینی و تبتی تهدیدی جدی برای این سنگ ارزشمند شده و هنوز این وضعیت مدیریت نشده است.

پیش بین با بیان اینکه هیچ آمار دقیقی از واردات و صادرات سنگ فیروزه وجود ندارد افزود: بخش اعظم واردات و صادرات فیروزه به روش غیر مجاز انجام می شود و دلیل آن حجم کم و سود زیاد این فرآورده است.

این متخصص سنگ شناسی با بیان اینکه بخش زیادی از فیروزه نیشابور به کشورهای آسیای شرقی و حاشیه خلیج فارس صادر می شود خاطر نشان کرد: در بین فیروزه داخلی بالاترین کیفیت به ترتیب به فیروزه نیشابور، شاهرود و کرمان تعلق دارد.

معاون سابق صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی هم گفت: با وجود اینکه فیروزه نیشابور در دنیا شناخته شده، اما در زبان لاتین به سنگ 'توکائس' یعنی سنگ ترکیه معروف است.

حسین خواجه بیدختی افزود: این فقط به این دلیل است که ترکیه در روزگاری گذرگاه و محل عبور و حمل این سنگ به کشورهای اروپایی بوده است.

وی بیان کرد: فیروزه نیشابور نسبت به سنگ های هم نوع خود در دیگر نقاط ایران و حتی جهان ممتاز است.

خواجه بیدختی افزود: ثبت هنر فیروزه تراشی علاوه بر اینکه افتخاری برای ایران است به توسعه همه جانبه این صنعت نیز کمک می کند.

رییس اتحادیه فیروزه و عقیق تراشان مشهد نیز با اشاره به قدمت پنج هزار ساله استخراج سنگ فیروزه گفت: 90 درصد از کارگاه های تراش فیروزه کشور در مشهد مقدس فعال است.

عبدالصمد رحیمی مقدم اظهار کرد: 500 واحد تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی زیر پوشش این اتحادیه فعالیت دارند که 200 واحد در حوزه تراش فیروزه کار می کنند و علاوه بر این 100 واحد تراش فیروزه در نیشابور فعالیت دارند.

وی با بیان اینکه شمار زیادی از تراشکاران و هنرمندان در این عرصه فعالیت دارند افزود: همچنان مشکلات متعددی فراروی این هنر صنعت است.

وی گفت: خراسان رضوی بهره برداری درست از صنعت فیروزه ندارد و این مسئله کاملا نگران کننده می باشد.

وی با اشاره به مشکلات سر راه تولید و صادرات سنگ فیروزه اظهار کرد: توجه مسوولان به این هنر صنعت و تلاش در جهت ثبت ملی و جهانی آن می تواند راهگشای حل این مشکلات باشد.

وی افزود : حمایت از داشته های تاریخی، فرهنگی و میراث و منابع سرزمینی یکی از راههای حفاظت و صیانت از فرهنگ، تمدن و تاریخ است که هنر و صنایع دستی به عنوان نماد هر فرهنگ و تمدن می توانند معرفی گویا در جهان باشند.

سرمایه گذاری در هنر فیروزه تراشی با توجه به قدمت و آوازه و مرغوبیت سنگ فیروزه نیشابور علاوه بر ارزآوری می تواند اشتغال قابل توجهی در این بخش ایجاد کند.

معدن سنگ فیروزه نیشابور در دامنه جنوبی کوه بینالود و 53 کیلومتری شمال غربی شهر نیشابور در استان خراسان رضوی قرار دارد.

ذخیره قطعی معدن فیروزه نیشابور 85 هزار تن برآورد شده است.

شواهد تاریخی نشان می دهد که قدیمی ترین سنگ فیروزه جهان که به دست انسان تراشیده شده است از عمق سه و نیم متری زمین در 20 کیلومتری نیشابور کشف شده که بر روی کمربند اسکلت انسانی 5500 ساله قرار داشته است.

طبق آمار غیر رسمی سالانه 80 درصد فیروزه نیشابور به خارج از کشور صادر می شود.