به گزارش ماين نيوز، با این حال با نیاز روزافزون بشر به شناخت زمین و داشته‌های آن، نیاز به داشتن نقشه‌های دقیق‌تر احساس شد تا اکنون که نقشه زمین و اطلس جهانی با استفاده از پیشرفته‌ترین ابزار ماهواره‌ای که با دقتی سانتی‌متری و میلی‌متری، تهیه می‌شود و از این نیز فراتر رفته، امکان شناخت اعماق زمین را فراهم می‌کند. در حال حاضر هیچ فعالیتی روی زمین وجود ندارد که به این نقشه‌ها نیاز نداشته باشد. یکی از فعالیت‌هایی که حیاتش به‌طور مستقیم به نقشه‌های زمین‌شناسی وابسته است اکتشافات معدنی است و بخش عمده‌ای از اطلاعات زمین‌شناسی با هدف شناخت لایه‌های زمین و کانه‌آرایی‌های آن انجام می‌شود. درحال‌حاضر نقشه‌های زمین‌شناسی با مقیاس‌های یک۲۵۰ هزارم، یک ۱۰۰ هزارم و یک ۲۵ هزارم تهیه شده یا در دست تهیه و اقدام است که بسترساز و تسهیل‌کننده اکتشافات معدنی است.
اطلاعات پایه برای اکتشافات معدنیجلیل قلمقاش، مدیر زمین‌شناسی منطقه‌ای سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور درباره فرآیند تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی می‌گوید: مهم‌ترین وظیفه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور تولید داده‌های پایه زمین‌شناسی است که در قالب نقشه‌های زمین‌شناسی چاپ و منتشر می‌شود.
وی اضافه می‌کند: از سال ۱۳۴۱ تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی در مقیاس یک۲۵۰ هزارم آغاز شد که تهیه آن تا دهه ۷۰ ادامه داشت. تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی در مقیاس یک ۱۰۰ هزارم گام بعدی بود که با پایان برنامه ۵ ساله سوم تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی یکصدهزارم مناطق اولویت‌دار به اتمام رسید و بیش از ۹۰ درصد کشور به زیر پوشش این نقشه‌ها درآمد. در اواخر دهه ۸۰ نیز برداشت و تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی با مقیاس یک ۲۵ هزارم آغاز شد.
وی در ادامه با بیان ضرورت تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی و پیامدهای آن تصریح می‌کند: نقشه‌های زمین‌شناسی اطلاعات جامعی راجع به واحدهای سنگی، سن سنگ‌ها، ساختمان زمین، ظرفیت مواد معدنی و مواد معدنی موجود در پوسته را در بردارد که این اطلاعات در طرح‌های اکتشافی، عمرانی، ملی و پژوهشی کاربرد فراوانی دارند به‌طوری که با رشد علوم مهندسی و علمی، کاربرد نقشه‌های زمین‌شناسی روزبه روز بیشتر و جایگاه آنها در پیشبرد این طرح‌ها مستحکم‌تر می‌شود. وی ادامه می‌دهد: این نقشه‌ها، بستر مناسبی برای فعالیت‌های اکتشافی را فراهم می‌کند و با کمک آنها اطلاعات پایه در اختیار پژوهشگران و کارشناسان اکتشاف قرار می‌گیرد. در نقشه‌های زمین‌شناسی یک ۲۵ هزارم با مطالعه دقیق واحدهای سنگی و رسوبی، ساختارهای زمین‌شناسی و شواهد معدنی، احتمال کانی‌سازی عناصر مختلف بررسی و معرفی می‌شود.
قلمقاش در ادامه می‌افزاید: در این فرآیند، مطالعات دقیق سنگ شناسی، کانی شناسی، سن سنجی ایزوتوپی، ژئوشیمی و... با دقت و حوصله کافی انجام می‌شود و به این ترتیب شواهد پایه برای اکتشاف مواد معدنی جدید در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر اطلاعات موجود درنقشه‌های زمین‌شناسی، مبنای اکتشاف است و مانند چراغی اکتشافگران را در کشف مواد معدنی جدید هدایت می‌کند.
ضرورت مقیاس برای نقشه‌های یک ۲۵ هزارممدیر زمین‌شناسی منطقه‌ای سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور اضافه می‌کند: افزون بر کاربردهای نقشه‌های زمین‌شناسی در اکتشاف مواد معدنی، این نقشه‌ها در تمامی طرح‌های مکان‌یابی شهری و صنعتی، شامل انتخاب محل شهرها، روستاها و شهرک‌های جدید، انتخاب محل سازه‌های بزرگ مثل سد یا نیروگاه و طرح‌های مسیریابی، مثل انتخاب مسیر جاده‌ها، مسیر خطوط انتقال نیرو، مسیر لوله‌های گاز و آب و نفت، کاربرد دارند و بدون استفاده از آنها اجرای هرکدام از موارد ذکر شده با مشکل مواجه خواهد شد. همچنین تمامی طرح‌های آبخیزداری، کشاورزی، طرح‌های ارزیابی ظرفیت مخاطرات زمین‌شناسی شامل نقشه‌های پهنه‌بندی خطر لغزش، سیلاب، زلزله و آتشفشان‌های فعال با داشتن اطلاعات پایه زمین‌شناسی قابل اجرا هستند.
جلیل قلمقاش با تاکید بر ضرورت‌های تهیه نقشه‌های یک۲۵هزارم در کشور اضافه می‌کند: مهم‌ترین ضرورت، مقیاس است. مقیاس یک ۱۰۰ هزارم که پیش از این، مقیاس نقشه‌های زمین‌شناسی بود و در طرح‌های عمرانی و پژوهشی مورد استفاده قرار می‌گرفت از نظر دقت و کارآیی درحد نیاز نبود چرا که تمام سازه‌هایی با ابعاد کمتر از یک در یک کیلومتر مربع روی این نقشه‌ها نشان داده نمی‌شود. بسیاری از طرح‌های پژوهشی و گاهی اطلاعاتی که در ارتباط با گسل‌های ایران در دست داریم و در فرآیند تهیه نقشه یکصدهزارم تهیه شده است ناقص بوده و بسیاری از سنگ‌های ما تاکنون تعیین سن نشده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: به‌طور کلی نادانسته‌های ما در ارتباط با زمین‌شناسی ایران بیش از دانسته‌هاست که باید برای این موضوع فکری اندیشیده شود. در این زمینه باید اطلاعات جامع و کامل‌تری را به‌دست آوریم و همچنین برای اینکه حیات زمین‌شناسی کشور حفظ شود باید مقیاس بهتری در نظر گرفته می‌شد که مقیاس یک۲۵هزار، بهترین گزینه‌ای بود که مطرح و انتخاب شد.
وی می‌گوید: نقشه‌های زمین‌شناسی یک ۲۵ هزارم این فرصت را در اختیار تمام زمین‌شناسان قرار می‌دهد تا همچنان به ادامه فعالیت خود بپردازند در واقع بدون تهیه و اجرای نقشه‌های یک۲۵هزارم، بخش زمین‌شناسی روزبه‌روز افول خواهد کرد ولی با تهیه و اجرای این طرح، نشاط و طراوت تازه‌ایی را در بخش زمین‌شناسی کشور شاهد هستیم چراکه تمام بخش‌ها فعال شده‌اند و بسیاری از شرکت‌های خصوصی در همین زمینه تشکیل شده‌اند که بسترهای لازم را برای توسعه فعالیت‌های عمرانی فراهم خواهد کرد.
وی درباره دستاوردهای نقشه‌های زمین‌شناسی یک ۲۵ هزارم در سال ۱۳۹۳ نیز می‌گوید: در امسال سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور ۱۵۰ برگ از نقشه‌های زمین‌شناسی یک ۲۵ هزارم را به همراه گزارش‌های مربوطه منتشرکرد. نقشه‌های چاپ شده مربوط به مناطق معدنی و شهرهای بزرگ کشور هستند. در زمان حاضر عملیات کارتوگرافی روی بیش از ۵۰ برگ نقشه زمین‌شناسی کاربردی دیگر درحال انجام است که در ماه‌های فروردین و اردیبهشت سال آینده به‌صورت نهایی چاپ خواهند شد.
وی اضافه می‌کند: یکی دیگر از دستاوردهای مهم سال ۱۳۹۳ سازمان، واگذاری عملیات برداشت و تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی یک ۲۵ هزارم به بخش خصوصی است که از طریق مناقصه انجام شد. با توجه به اهمیت نقشه‌های زمین‌شناسی در فرآیندهای اکتشاف و توسعه کشور، در سال ۱۳۹۳ تعدادی از دانشگاه‌های کشور که دارای دانشکده‌های علوم زمین و امکانات دستگاهی مناسب هستند در این زمینه همکاری خود را با سازمان آغاز کردند. این عملیات توسط گروههای زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه اصفهان و دانشگاه آزاد خوراسگان در حال انجام است.
پیش‌نیاز فعالیت‌های عمرانی و معدنیعلی نجفی مشاور سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی نیز در این‌باره می‌گوید: نقشه‌های زمین‌شناسی، نقشه‌های پایه برای تمامی فعالیت‌هایی که روی زمین به مطالعات زمین‌شناسی نیاز دارند محسوب می‌شوند.
وی می‌افزاید: نقشه یک در ۲۵ هزارم یک طرح ملی است که به علت اهمیت داده‌های آن و وسعت زیاد، جغرافیای متنوع و گسترده در مجلس شورای اسلامی به عنوان طرح انقلاب نامیده شد. این در حالی است که در زمان طرح تهیه این نقشه با مقیاس یک ۲۵ هزارم، بیشتر مشاوران خارجی در دهه ۶۰ بر این باور بودند که این طرح با آنالیز و مطالعه سنجی ناممکن است و تحقق این امر توسط ایران و نیروهای داخلی برای ایران در صورت همکاری یکی از کشورهای پیشرفته در ۳۰ سال آینده عملی خواهد شد، اما ما توانستیم در مدت۱۶تا ۱۷ سال با آموزش‌های لازم به نیروهای داخلی و خرید تمام مراحل عکسبرداری پوششی و تجهیزات مورد نیاز تهیه آن را آغاز و به اجرا برسانیم.
وی تاکید می‌کند: با این نقشه تمام کشور در مقیاس یک در ۲۵ هزارم به‌صورت موزاییک شده در اختیار داریم. این مقیاس برای تمام مطالعات اولیه و فاز صفر تمام طرح‌های عمرانی کشور مورد استفاده است، یعنی مشاوران مختلف ابتدا باید روی این نقشه طرح‌شان را پیاده و پس از نهایی شدن نقشه طرح را در مقیاس بزرگتر تهیه‌های عمرانی و معدنی، تهیه کنند.
وی اضافه می‌کند: این نقشه‌ها با مقیاس‌های مختلف، کاربرد فراوانی در فعالیت‌های عمرانی، مخاطرات زمین و به‌ویژه اکتشافات معدنی دارد. اطلاعات واحدهای سنگی را به متقاضی عرضه می‌کند و درباره ارتباط کانه‌زایی و ظرفیت‌های معدنی در حوزه اکتشافات معدنی نشان می‌دهد با استفاده از چه روشی می‌توان به تیپ کانه‌زایی موجود در لایه‌های زمین دست‌یافت و در حقیقت نوع کانی را مشخص می‌کند.
نجفی ادامه می‌دهد: از آنجایی که این اطلاعات پایه است در اختیار عموم قرار می‌گیرد و تنها هزینه چاپ آن دریافت می‌شود چراکه تهیه این نقشه‌ها جزو وظایف حاکمیتی دولت محسوب می‌شود هزینه‌ای بابت تهیه نقشه‌ها از متقاضیان دریافت نمی‌شود.
وی با بیان اینکه نقشه‌های ۲۵ هزارم در دست اجرا است اضافه می‌کند: نقشه‌های یک۲۵۰ هزارم تکمیل شده و یک ۱۰۰ هزارم در مناطق بیابانی تکمیل شده و ۲۵ هزارم نیز در دست اقدام است.
