به گزارش ماين نيوز، درحال‌حاضر در ایران نیز معادن بسیاری ازجمله معادن زغال‌سنگ و سرب و روی و برخی معادن مس به شکل زیرزمینی برداشت می‌شوند، چراکه به دلیل میزان و نوع جایگیری ذخیره‌ها استخراج آنها در سطح صرفه اقتصادی ندارد و تنها باعث افزایش هزینه‌ها خواهد شد. درواقع صرفه اقتصادی برای معادن ازجمله مواردی است که در انتخاب روش‌های استخراج تعیین‌کننده است و باید مورد توجه قرار گیرد.
صرفه اقتصادی با معادن روباز استبرداشت زیرزمینی از معادن در ایران سابقه خیلی طولانی ندارد. محمدحسین بصیری در این رابطه و درباره اینکه بهره‌برداری از معادن با چه شرایطی صرفه اقتصادی خواهد داشت، می‌گوید: در شرایطی که مواد معدنی در نزدیکی سطح زمین قرار گرفته‌اند تنها بهره‌برداری از آنها به‌صورت روباز با صرفه اقتصادی همراه خواهد بود. به‌عنوان مثال در باره معادن سنگ‌آهن می‌توان به‌طور زیرزمینی نیز استخراج انجام داد اما از آنجایی که هزینه‌های بسیار بالایی را دارد و باعث افزایش قیمت تمام‌شده محصول می‌شود از این‌رو استفاده از این روش توجیه اقتصادی به‌دنبال نخواهد داشت.
این استاد دانشگاه در ادامه می‌افزاید: مهم‌ترین نکته در نوع برداشت کانی‌ها از زمین، نحوه قرارگرفتن ماده معدنی در زمین است و مشخص می‌کند نوع برداشت مواد به‌طور زیرزمینی یا روباز است. این درحالی است که در برخی موارد امکان بهره‌برداری از معدن به دو صورت امکانپذیر بوده و می‌توان از هر دو روش برای استخراج مواد معدنی استفاده کرد. به‌عنوان مثال معدن سرب و روی انگوران بعد از سال‌ها که به صورت روباز مورد استخراج قرار گرفته هم‌اکنون به دلیل نبود صرفه اقتصادی از روش زیرزمینی برای استخراج مابقی ذخایر آن استفاده می‌شود.
ضخامت لایه‌ها تعیین‌کننده است
بصیری در ادامه افزود: به این نکته باید توجه کرد که بهره‌برداری از معادن به‌طور زیرزمینی تحت شرایطی خاصی قابل اجراست. درحال‌حاضر یکی از مواد معدنی که در ایران به‌طور زیرزمینی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد، زغال‌سنگ است و دلیل اصلی آن را می‌توان کم‌بودن ذخایر و نازک‌بودن لایه‌های آن، که از ۳۰ سانتی‌متر تا یک متر است، دانست.
وی ادامه داد: تنها در منطقه طبس میزان ضخامت لایه‌های زغال‌سنگ به دو متر می‌رسد و همین موضوع سبب شده امکان بهره‌برداری به شکل روباز در معادن زغال‌سنگ وجود نداشته باشد. اما در برخی کشورها همچون استرالیا که لایه‌های زغال‌سنگ ضخامتی در حدود ۹۰ متر دارند استخراج از معادن به شکل روباز انجام می‌شود. درواقع شرایط سختی که برای استخراج این کانی در کشور وجود دارد سبب شده هزینه تمام‌شده این محصول رقم بالایی را به خود اختصاص دهد.
وی با اشاره به اینکه میزان ذخایر به نوعی مشخص‌کننده نوع برداشت از معادن است، افزود: زمانی که لایه‌های زغال‌سنگ از ضخامت کمی برخوردار هستند و به شکل عمود در اعماق زمین قرار گرفته‌اند برداشت از آن به شکل روباز صرفه اقتصادی نداشته و تنها می‌توان به برداشت زیرزمینی تکیه کرد. درواقع می‌توان با استفاده از دانش فنی متخصصان این حوزه روش معدنکاری را طراحی کرده و با بکارگیری روش‌های مختلف اکتشافی همچون ژئوفیزیک نوع کانی را مشخص و روش مناسب برداشت که صرفه اقتصادی به همراه داشته باشد را انتخاب کرد.
وی اضافه کرد: همچنین در رابطه با معادنی که امکان استخراج با هر دو روش وجود دارد با انجام محاسبه‌های فنی حدود انجام فعالیت به صورت روباز و زیرزمینی را با توجه به صرفه اقتصادی مشخص می‌کنند. به عنوان مثال از آنجایی که معدن مس سرچشمه از ذخایر غنی برخوردار بوده و تمام کوه از این ماده سرشار است، بهره‌برداری از آن به صورت روباز توجیه اقتصادی خواهد داشت.
بصیری افزود: روش‌های متنوعی برای استخراج از معادن به صورت زیرزمینی وجود دارد که براساس نوع ماده معدنی از آنها استفاده می‌شود. به عنوان مثال در رابطه معادن زغال‌سنگ از روش «جبهه کار طولانی» استفاده شده و در معادن سرب و روی که شیب کمی دارند و تقریبا به‌طور افقی هستند از روش «اتاق پایه» استفاده می‌شود.
بصیری معتقد است معدنکاری در ایران با شرایط روز دنیا فاصله زیادی دارد و همین امر سبب شده بهره‌وری مناسبی در معادن وجود نداشته باشد و ضروری است با تکیه بر دانش فنی مهندسان معدنی سرعت پیشروی در معادن و بهره‌وری را افزایش داده و روش‌های سیستماتیک را جایگزین روش‌های سنتی کرد.
استخراج بر مبنای باطلههارییس کمیته تخصصی زمین‌شناسی نظام مهندسی عمران تهران و رییس کمیته اکتشاف خانه معدن نیز درباره اینکه بهره‌برداری از معادن با چه شرایطی صرفه اقتصادی دارد، می‌گوید: یک اصل کلی که در رابطه با فعالیت‌های معدنی وجود دارد این است که بهره‌برداری از معادن به صورت روباز آسان‌تر از بهره‌برداری به صورت زیرزمینی است. اما باید توجه داشت زمانی که باطله‌های معدنی میزان بالایی را در هنگام استخراج به خود اختصاص دهند دیگر بهره‌برداری به صورت روباز صرفه اقتصادی ندارد و لازم است ادامه فعالیت با روش زیرزمینی انجام شود.
وحید صائب‌فر، در ادامه افزود: برخی مواد معدنی که به شکل رگه‌ای در اعماق زمین وجود دارند برداشت از آنها به صورت زیرزمینی با صرفه اقتصادی همراه خواهد بود. درحال‌حاضر در ایران معادن زغال‌سنگ، سرب و روی و برخی از معادن مس به‌صورت زیرزمینی مورد بهره‌برداری و استخراج قرار می‌گیرند.
وی اضافه کرد: البته باید توجه داشت که سابقه معدنکاری در ایران به هزاران سال قبل بازمی‌گردد که از آن با نام معدنکاری شدادی یاد می‌شود این امر خبر از دانش ایرانیان در حوزه استخراج از معادن به روش‌های مختلف زیرزمینی و روباز می‌دهد.
