توسعه پایدار معدنی یک الگوی مرجع است
ماين نيوز: با وجود اینکه ایران حدود ۳درصد از ذخایر معدنی جهان و حدود ۷۰ نوع ماده معدنی و استراتژیک را در اختیار دارد، اما نتوانسته به نحو مطلوبی از ظرفیت معدنی موجود در اقتصاد ملی استفاده کند. به طوری که میانگین سهم اقتصاد معدن، نسبت به تولید ناخالص داخلی، حدود یک‌درصد و سهم اقتصاد صنایع معدنی، حدود ۵ درصد است. حال باید با استفاده درست و منطقی از ظرفیت‌ها و منابع زمینه بهبود کیفیت زندگی و رونق بخشیدن به فضای کسب و کار را فراهم کرد اما باید توجه کرد که رسیدن به این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی، سازماندهی و نظارت بر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی بوده و در این صورت می‌توان گفت، رشد اقتصاد ملی، تقویت ارزش‌های اجتماعی، سیاست‌گذاری‌های مناسب و حل مسائل زیست محیطی، در گرو «تفکر توسعه پایدار» و دستیابی به اهداف چهارگانه است.
در واقع توسعه پایدار، الگویی «نظام‌مند» و «هوشمندانه» بوده که براساس آن می‌توان با استفاده از حداقل منابع و امکانات، به اهداف چهارگانه توسعه که شامل اهداف اقتصادی برای رشد تولید و درآمد ملی، اهداف اجتماعی برای اجرای عدالت و رفاه عمومی، اهداف سیاسی برای ایجاد تعامل و مشارکت مدنی و اهداف زیست محیطی به منظور حفظ محیط زیست و منابع طبیعی، دست پیدا کرد.
از میان الگوهای دستیابی به توسعه پایدار، دو الگوی «توسعه پایدار معدن» و «توسعه پایدار کشاورزی» به عنوان الگوی بنیادی و توسعه‌ای هستند که با عنوان الگوهای مرجع ارائه شده‌اند. وجه اشتراک دو الگوی مرجع توسعه پایدار، این است که عناصر هر دو به صورت طبیعی و خدادادی بوده و وجه تمایز آنها در قابلیت تجدیدپذیری آنها است. چرا که عناصر الگوی توسعه پایدار معدن همیشگی نیستند و روزی تمام خواهند شد. اما عناصر الگوی توسعه پایدار کشاورزی تمام شدنی نیستند. از آنجا که، الگوی توسعه پایدار، زمینه‌ساز سایر الگوها مثل: توسعه پایدار اقتصادی و توسعه پایدار صنعتی است، بنابراین کشورهایی که خواهان پیشرفت و ترقی هستند، سعی می‌کنند تا از منابع طبیعی موجود در کشور، حداکثر بهره‌برداری را داشته و کمبودها و نیازهای خود را از طریق واردات تامین کنند.
الگوهای مرجع توسعه پایدار، منشأ تولید و توسعه و عامل شکل‌دهنده سایر الگوها بوده و در طول دوران مختلف جامعه بشری به اشکال مختلف به نیاز انسان‌ها پاسخ داده‌اند. در واقع الگوهای مرجع توسعه پایدار، دارای ویژگی‌هایی هستند که می‌توان آنها را در ۴ گروه دسته‌بندی کرد، به این ترتیب یک دسته از آنها به دلیل محدودیت منابع و کمیاب بودن ارزش مبادله‌ای و قابلیت ذخیره‌سازی آنها از ارزش ذاتی برخوردارند و با خلق یک اندیشه یا خلاقیت می‌توان زمینه تبدیل ایده به محصول وابسته به مواد معدنی استراتژیک را فراهم کرد.
همچنین ایجاد ارزش‌افزوده از دیگر ویژگی‌های الگوهای پایدار است که از طریق فرآیند تولید سود بسیاری به‌دست آمده و سبب می‌شود تا کارآیی، سودآوری و رضایت مشتری، افزایش پیدا کند. به طور مثال، وقتی در فرآیند پرعیارسازی سنگ‌آهن از واحد تولید کنسانتره و گندله‌سازی، استفاده می‌شود، ارزش محصول و ارزش مبادله‌ای آن، افزایش می‌یابد.
عناصر تشکیل‌دهنده توسعه پایدار معدن، مثل مواد کانی و مواد آلی و عناصر تشکیل دهنده توسعه پایدار کشاورزی، مثل آب، خاک و هوا، سرحلقه زنجیره تولید هستند و به‌عنوان خوراک و ماده اولیه صنایع مادر یا صنایع بزرگ و صنایع تبدیلی یا صنایع وابسته بوده و باعث می‌شود تا نیازهای اولیه و ثانویه جامعه بشری برآورده شود.
حال با توجه به نقش مواد معدنی در رشد و توسعه اگر به سیر تحقق پیشرفت دانش بشری که «عصر سنگ»، مفرغ و آهن را پشت سرگذاشته نگاهی بیندازیم خواهیم دید که در عصر فناوری که به سوی عصر ذرات بنیادی و عصر بلورهای هوشمند حرکت می‌کند یک وجه مشترک در تمامی دوره‌ها وجود دارد به این ترتیب که برای ساخت و تولید ابزارها، لوازم، ماشین‌آلات و تجهیزات، از مواد معدنی استفاده می‌شود و گذشت زمان، تنها سبب می‌شود تا برای تغییر و تبدیل مواد معدنی به محصولات مصرفی، شیوه‌ها و روش‌های نوین به وجود آید.
در واقع الگوی توسعه پایدار معدن دستاوردی است که با استفاده علمی و دقیق از منابع معدنی، نیازهای نسل فعلی جامعه را تامین کرده و با حفظ محیط‌زیست، منابع معدنی‌را برای نسل‌های بعدی حفظ کرده و باعث ارتقای کیفیت زندگی افراد خواهد شد. اما باید توجه کرد که استفاده علمی و دقیق، زمانی تحقق پیدا می‌کند که در مقابل از دست دادن مواد معدنی که ثروت ملی به شمار می‌آید، ثروت دیگری از طریق آنها حاصل شود. همچنین استفاده از منابع منجربه ارتقای کیفیت زندگی افراد می‌شود. با بهره‌برداری از معادن زمینه ایجاد اشتغال برای افراد نیز فراهم خواهد شد.
* فرزاد بزرگی
مدیر بودجه ایمیدرو
تاریخ انتشار : دوشنبه ۶ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۹:۳۱
کد مطلب: 20307
