ماین نیوز - معادن کشور را فقط شخم زده‌اند!

وزیر صنعت، معدن و تجارت عنوان می‌کند: معادن ما بزرگ است اما مدام رفته‌اند و هر کجا ذره ذره شخم زده‌اند، یک خرده برداشت کرده‌اند و دیده‌اند دیگر کم است و رفته‌اند یک جای دیگر را کنده‌اند. این حرام کردن این معادن است.

به گزارش ماین نیوز، بخش معدن در کشور به عنوان یکی از بخش‌های بالادستی در اقتصاد کشور، با گذشت چندین ماه از آغاز به کار دولت یازدهم و تلاش‌های مکرر فعالان اقتصادی در حوزه معدن هنوز در رکود شدید به سر برده و در انتظار آغاز تحولاتی است که پیش از این وعده‌ آن را مطرح کرده ‌بود. وضعیت معدن در کشوری که سه درصد از معادن جهان را در خود جای داده به گونه‌ای ‌است که براساس جدید‌ترین آمار بانک مرکزی بخش معدن در شش ماهه امسال رشد 10.5 درصدی را تجربه کرده و در تولید ناخالص داخلی جهشی 2.5 برابری داشته است. این در شرایطی است که سهم این بخش در سال‌های گذشته کمتر از یک‌ درصد تولید ناخالص داخلی بوده و چشم‌انداز دولت در امسال رشد سه برابری بخش معدن در تولید ناخالص داخلی است.

محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت در گفت‌‌وگویی به بررسی بزرگ‌ترین چالش‌های اقتصاد ایران در حوزه معدن پرداخته است.

به گفته وی، یکی از بزرگ‌ترین موانع بر سر راه معادن ایران موضوع اکتشاف و مخالفت‌ها بر سر خصوصی‌سازی آن بوده است که در همین راستا تا ۸۰ درصد از پهنه‌ها امکاد آزادسازی داشته است.

وی همچنین در مورد راکد بودن برخی از معادن توضیح می‌دهد و گلایه خود از اشکال اکتشاف معادن را این طور بیان می‌کند: «معادن ما بزرگ است اما مدام رفته‌اند و هر کجا ذره ذره شخم زده‌اند، یک خرده برداشت کرده‌اند و دیده‌اند دیگر کم است و رفته‌اند یک جای دیگر را کنده‌اند. این حرام کردن این معادن است.» متن کامل این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید:

درحالی‌که ایران یک درصد از جمیت دنیا را در خود جای داده، سه درصد معادن را در اختیار دارد ولی وضعیت بهره برداری از آنها خیلی مطلوب نیست. برنامه‌هایی که وزارتخانه برای افزایش میزان بهره برداری از معادن کشور دارد چیست؟

چند مانع در این زمینه دیده‌ایم. یک دسته از آنها موانعی بود که خودمان ایجاد کرده بودیم، به طور مثال آمده بودیم کشور را به پهنه‌های مختلف تقسیم کرده بودیم که تا اینجای کار درست است. سپس گفتیم چون ما قرار است اکتشاف کنیم، آنها را به کسی ندهیم و به عبارتی برای اکتشاف واگذار نشوند. در ابتدا ما برای آنکه اکتشافات پایه‌ای را انجام دهیم با سازمان زمین‌شناسی که مسوولیت این کار را دارد، وارد مذاکره شدیم و آنها اعلام کردند که برای هر کیلومتر مربع بودجه مشخصی می‌خواهند. من ضرب و تقسیم کردم و دیدم که بیش از ۵۰ سال و حتی بیشتر طول می‌کشد که بخواهیم این اکتشافات را انجام دهیم. مملکت را معطل کرده‌ایم و نمی‌گذاریم دیگران اکتشاف کنند که ما می‌خواهیم خودمان اکتشاف کنیم؟! تصمیم گرفتم که پهنه‌ها را آزاد کنم. به هر حال یک عده سخت مخالفت کردند، بررسی کردم و متوجه شدم 80 درصد پهنه‌ها را می‌توانیم به سادگی آزاد کنیم. آزاد هم کردیم. سپس، متقاضیان داخلی و خارجی آمدند و برای آن دستورالعمل‌هایی تهیه شد و آنها را مرور کردیم.

فکر می‌کنم دکتر سرقینی آن را ابلاغ کرده است، قانون صراحت دارد که باید از طریق برگزاری مزایده کار را انجام دهیم. ان‌شاءالله امیدواریم که ما بتوانیم اکتشافاتمان را گسترش دهیم. بنابراین اکتشاف بدون داشتن اطلاعات پایه ممکن نیست. نمی‌توان گفت فکر می‌کنیم که اینجا آهن است، یک سرمایه‌گذار که با فکر و گمان سرمایه‌گذاری نمی‌کند. او می‌خواهد میلیارد‌ها خرج کند و بعد ما باید بگوییم معدنی که متقاضی سرمایه گذاری در آن است تا چقدر مناسب است یا در غیر این صورت اجازه دهیم خودش بررسی کند. نمی‌شود که نه به خودش اجازه دهیم معدن را بررسی کند و نه خودمان انجام دهیم.

امکانات شما برای اکتشافات به چه صورت است و اصولا چه امکاناتی در اختیار دارید؟

سرعت ما با توجه به بودجه‌های تخصیصی مناسب است. ما الحمدالله چندین هلیکوپ‌تر و هواپیما داریم که مطالعات ژئوفیزیکی را انجام می‌دهند. به زمین‌شناسی اعلام کردیم، شما تا آنجا که می‌توانید این مطالعات را انجام و پهنه‌ها را آزاد کنید تا مردم بیایند و کار کنند. همچنین به سازمان ایمیدرو که سازمان دولتی خودمان است، اعلام کردیم که به کمک سازمان زمین‌شناسی بیاید. سال گذشته تفاهم نامه‌ای بین سازمان زمین‌شناسی و ایمیدرو منعقد شد که بر اساس آن ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع را چندین منطقه در اختیار آنها گذاشتیم تا بروند و این کار‌ها را کنند.

اولین آن از سیستان و بلوچستان شروع شد، سپس خراسان، استان فارس و استان مرکزی را ابلاغ کرده و یک پهنه به آنها دادیم. همچنین در اردبیل برای فلزات و معادن فلزی هم پهنه دادیم که بروند و کار را شروع کنند. آنها کار خود را آغاز کرده‌اند چون تیم در اختیار آنها قرار داده‌ایم. همچنین از بخش خصوصی دعوت کرده‌ایم و خواسته‌ایم مثلا آنهایی که معادن بزرگی بود مثل گل گهر و این‌ها یا بنیاد مستعضفان در بعضی جا‌ها فعال است را بروند و دست بگیرند و کار را آنها انجام دهند. اگر معدنی پیدا شد، بهره‌برداری‌اش برای بخش خصوصی، اگر هم نشد، اطلاعات‌شان را موظف هستند که به ما بدهند. خب این فضاسازی انجام شد.

ولی استحضار دارید که ما هفت درصد سرزمین کشورمان اکتشاف شده یا در حال اکتشاف و بهره برداری است. یعنی از حدود یک میلیون و ۶۰۰ کیلومتر مربع، هفت درصد سرزمین مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. ما دو منطقه در بخش معدن داریم؛ یکی در جنوب کشور است که بیشتر پیش‌بینی می‌شود در آن هیدروکربور و معادن نفتی است که در اختیار وزارت نفت است و نقشه‌برداری هم در آب و هم در خشکی در اختیار این وزارت‌خانه است. یک مقدار هم در شمال شرقی کشور است که آنجا هم بیشتر حدس زده می‌شود که باز گاز است. بنابراین آنجا را گفتیم که فعلا کاری نکنیم و در اختیار وزارت نفت بگذاریم. بقیه سرزمین را شروع کردیم و برای همین کار به نقشه احتیاج داریم. برای استحضار شما، ما نقشه یک صدهزارم تنها ۱۷۲ برگ داریم که برای کل کشور بسیار کلی است.

با این میزان نقشه نمی‌توان اصلاً متوجه شد. ما باید حدود 10 هزار شیت نقشه پنجاه هزارم و یک ۲۵ هزارم داشته باشیم، چندتا داشته باشیم خوب است؟ ما فقط حدود ۲۰۰ نقشه داریم که تاکنون تهیه کرده‌ایم. برای این سه سال آینده، هزار تا برگ دیگر برنامه‌ریزی کرده‌ایم. در مورد سه سال آینده، شروع کرده‌ایم که از طریق بخش خصوصی و خودمان بتوانیم این نقشه‌ها را تهیه کنیم که در اختیار متقاضیان بگذاریم و بگوییم که در این نقشه این مشخصات زمین‌شناسی و اینهاست و می‌توانید بروید و مطالعه بیشتری کنید، به اصطلاح سونداژ کنید. بنابراین ما از اکتشاف باید کارمان را جدی شروع کنیم.

موانع دیگر برای افزایش بهره برداری معادن در کشور چیست؟

دومین مانع این است که یکسری پروانه‌هایی را صادر کردیم، به هر دلیل در این چند سال راکد مانده بود. دانه دانه این‌ها را صدا زدیم. گفتیم یا ظرف شش ماه، سه ماه، بستگی به نوعش دارد، به شما مهلت می‌دهیم بروید و معدن را فعال کنید یا پروانه‌تان را لغو می‌کنیم. خب، ما تعداد زیادی را در این یک سال لغو کردیم که باز مزایده بگذاریم و دیگر علاقه‌مندان بیایند و روی آن معادن کار کنند. اما مشکل این بود که ما پروانه داده بودیم و معدن معطل مانده بود. چون اگر به شخصی پروانه دهیم دیگر نمی‌توانیم به شخص دیگری واگذارش کنیم. برخی از معادن به خاطر رکود، ناتوانی و بعضی‌ هم به نا‌حق و غیره معدن را معطل گذاشته‌اند که آنها را هم داریم حل می‌کنیم تا اشکالات آن در بیاید. البته در یافته‌ایم که بعضی به آنها تجاوز کرده‌اند یا در حریم معادن دیگران رفته‌اند. مطلب دیگر که کار انجام شد، شاید آقای دکتر سرقینی بهتر بتوانند به شما توضیح بدهند، ما اطلاعات معادنمان اصطلاحا روی نقشه‌های کالک بود. مثلا می‌گفتند این محدوده روی نقشه اجازه اکتشاف داده‌ایم یا بهره برداری داده‌ایم به فلان شخص یا فلان شرکت، بعد این نقشه‌های کالک دقیق نبوده است و گاهی متاسفانه کالک‌های متعددی داشتیم.

به یکی این را نشان می‌دادند و به دیگری آن یکی را نشان می‌دادند. خوشبختانه امروز همه آنها جمع شد. تلاش بسیار زیادی شد. همه وارد کامپیو‌تر شده است. هر استان شما که بروید، مشخصات پیاده شده است و ان‌شاءالله این شبکه که حالا قبل از پایان سال، برخط خواهیم کرد که از همه جای دنیا شما وارد آن شوید، بدانید که مشخصات معدن و دارنده معدن، تولید، ظرفیت، ذخیره، برداشت و همه این‌ها آنجا بیاید. و فعلا ما این را پیاده کرده‌ایم، ولی هنوز برخط نیست که داریم روی آن برنامه‌ریزی می‌کنیم که انشاءالله این کار شود. بنابراین دیگر معادن بر اساس سلیقه فلان کار‌شناس، فلان کاغذ و دیگر این‌ها نخواهد بود. همه این‌ها یکپارچه خواهد شد. این مسائل هم یک مقدار خب، سرمایه‌گذاران را نگران و ناراحت می‌کرد. آنها متقد بودند که بروم سرمایه‌گذاری کنم فردا کارمند نعمت‌زاده معدن را از من می‌گیرد و به دیگری می‌دهد. این‌ها مثلاً این معادن یک حریم‌های قانونی‌ای دارد. خلاصه گاهی این حریم‌ها رعایت نمی‌شد. این یکی تجاوز می‌کرد که سعی کردیم آنها را برطرف کنیم.

تعداد معادن نیمه تمام هم کم نیست. مثلاً عده‌ای رفته‌اند و مجوز گرفته‌اند و معدنی را راه انداخته‌اند و بعد به خاطر دریافت نردن تسهیلات، معدن خوابیده است. برای این معادن چه برنامه‌ای دارید؟

این هم است. ولی در معادن بزرگمان همه فعال هستند و سرمایه‌گذاری بر روی آنها در حال انجام است. کشور ما نزدیک به ۵۴۰۰ معدن فعال و ۳۵۰۰ معدن معادن شن و ماسه دارد که آن را جدا حساب می‌کنیم. معدن آن طوری نیست، ولی خب آنها هم به نوعی معدن محسوب می‌شوند. مثلا در برخی کشور‌ها می‌بینیم که هزار یا ۵۰۰ معدن بیشتر ندارند. معادن اصلی و بزرگ آنها محدود است ولی در ایران مثلاً در سنگان در یک تقسیم بندی، معدنی را نزدیک به ۴۰۰ تکه کرده بودند و هر تکه‌اش را به ۴۰ نفر واگذار کرده بودند. ما این موضوع را بررسی کردیم و همه کار‌شناسان گفتند که این تقسیم بندی اشتباه است و در ‌‌نهایت جلوی آن را گرفتیم. یک عده هم ممکن است که ناراحت شده باشند که چرا تعطیل کردید. ما به جای اینکه اکتشاف را ناقص کنیم، آن را کامل کردیم.

ایمیدرو، چند ماهی است که خوشبختانه به معادن جدیدی رسیده و اطلاعات خوبی را به دست آورده است. اگر خاطرتان باشد، در مناظره ریاست جمهوری، یک عکسی را صدا و سیما نشان داد، که کجا است و به نظر شما چیست. هر کدام از کاندیدا‌ها نظر مختلفی داد، یکی معتقد بود که پارک است و هر کدام در ‌‌نهایت نظر خاصی را مطرح کرد. ما اخیرا تیمی را به قزاقستان فرستادیم و عکس‌هایی که آورده بودند، دیدم که انصافا روی اصول شرکت‌های خارجی آمده‌اند و این پیتی را که باز کرده‌اند، روی اصول است. خب ما هم معادن بزرگمان این است. ولی مدام رفته‌اند و هر کجا ذره ذره شخم زده‌اند. مثلاً اینجا عیارش بیشتر است و یک خرده برداشت کرده‌اند و دیده‌اند، دیگر کم است و رفته‌اند یک جای دیگر را کنده‌اند. این حرام کردن این معادن است. خب ما با اجازه جلوی آنها را گرفتیم و مشغول هستیم که یک کاری کنیم و با یک روشی این‌ها را تجمیع کنیم. حالا تجمیع فیزیکی که نه. ولی سازمان‌هایشان واقعاً بیایند و به نحوی که بتوانند توان مالی، توان فنی و توان ایمنیشان را افزایش بدهند و علمی‌تر و اصولیتر حرکت کنند. این رویه کاری است که انجام می‌دهیم و هدفی است که دنبال می‌کنیم.

برخی از معادن کوچک که بعضی‌های آنها مثلا معدن سنگ آهن است، به دلیل شرایط بازار با مشکل افت قیمت‌ها مواجه شده‌اند. این معادن دیگر سودی را که قبلا داشتند، ندارد. ولی باز دارد صادر می‌شود. البته ممکن است که امسال یک خرده کمتر. ما هم دنبال این نیستیم که سنگ خام صادر کنیم. صدور سنگ خام را جایز نمی‌دانیم. بنابراین انرژیمان را گذاشته‌ایم روی واحدهای بعدی و حلقه‌های بعدی صنعت که آنها را تکمیل کنیم. انشاءالله حرف‌های خوبی خواهیم داشت تا پایان سال. نتایج کار‌ها و اکتشافات بیرون خواهد آمد.