به گزارش خبرنگار ماین نیوز، اما در حالی قرار است فردا خبرنگاران برای نخستین بار از مرکز تحقیقات فراوری مواد معدنی ایران بازدید کنند که شاید بسیاری از آنها به علاوه از مردم اطلاعاتی درباره عملکرد و فلسفه وجودی این مرکز نداشته باشند.
بد نیست بدانیم مرکز تحقيقات فرآوري مواد معدني ايران در شهرک تحقيقاتي کاووش در ٦٠ کيلومتري غرب تهران در مسير آزادراه کرج - قزوين قرار گرفته است. مهمترين اهداف اين مرکز انجام مطالعات کاني شناسي و شيميايي روي نمونه هاي اکتشافي، معدني و کانه آرايي و همچنين تحقيقات فرآوري مواد معدني در دو مقياس آزمايشگاهي و نيمه صنعتي و بهينه سازي فرآيندهاي فرآوري است. طبق آنچه روی سایت مرکز تحقیقات فراوری مواد معدنی ایران قرار گفته این مرکز هم اکنون دارای چهار آزمایشگاه کانی شناسی، کانه آرایی، شیمی و محیط زیست-ایمنی و بهداشت حرفه ای است.
ضرورت احداث مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنیدر پاسخ به این سوال باید گفت که در ايران، علی رغم وجود ذخاير مواد معدنی و در اکثر موارد با داشتن دانش کافی در خصوص فرآوری مواد، گاهی از مواد معدنی وارداتی استفاده می شود. به عنوان مثال می توان به صنعت چينی سازی کشور اشاره کرد که بيش از ۲۰ درصد مواد اوليه آن از خارج از کشور تامين می شود، حال آنکه تقريبا تمام ذخاير معدنی اين مواد در کشور شناسايی شده و بعضا بهره برداری نيز می شوند.
بطور کلی در زمينه فرآوری مواد معدنی در کشور کمبودهايی نظير تعداد محدود واحدهای فرآوری، عدم استفاده بهينه از باطله های بسياری از کارخانه های فرآوری به علاوه مسائلی از قبيل نياز به بازيابی مواد معدنی از ذخاير کم عيار و ارزش افزوده حاصل از فرآوری ماده معدنی استخراج شده وجود دارد. اين کمبودها موجب شده است تا توجه بيشتری به تحقيقات در زمينه فرآوری مواد معدنی در کشور و توسعه و بهبود شرايط کاری کارخانه های پرعيارسازی شود.
لازم به ذکر است که تحقيقات معدنی در مراکز دانشگاهی کشور هيچگاه نتوانسته است به جز جنبه آموزشی به طور حرفه ای و سازمان يافته پاسخگوی مناسبی برای صنعت باشد و اصولا اين مراکز به دلايل متعدد قادر به ارائه خدمات تحقيقاتی در حجم و سرعت بالا نیستند. به علاوه به دليل محدوديت خدمات بسياری از سازمانها و شرکتهای دولتی و خصوصی ضرورت ايجاد مجموعه ای برای انجام تحقيقات فرآوری با قابليت پاسخگويی به نياز صنايع مصرف کننده به خوبی احساس می شد.
تاريخچه احداث مرکز تحقيقات فرآوری مواد معدنیفاز اول احداث مرکز تحقيقات فرآوری مواد معدنی ايران (IMPRC) که شامل مطالعات مهندسی پايه و تفصيلی، انتخاب تجهيزات لازم و آموزش متخصصين ارشد فرآوری مواد معدنی بود تا پايان سال ۱۳۷۲ تکميل شد. در فاز دوم با هدف تکميل کل پروژه احداث واحدهای تحقيقاتی شامل آزمايشگاهها و واحد نيمه صنعتی در دست اقدام قرار گرفت. طرح احداث و مکان يابی قسمتهای مختلف مرکز بر عهده يک شرکت بين المللی معتبر در امر مشاوره مهندسی سپرده شد و اسناد و نقشه های مرتبط با طراحی مهندسی و امکانات مرکز توسط اين شرکت تهيه شد. در مرحله دوم پروژه، طرحهای مهندسی تفصيلی و ساختمانی توسط شرکتهای ايرانی آماده شده و به انجام رسيد. در فاز اول پروژه احداث مرکز تحقيقات، از همکاری دفتر برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP/DESD) به صورت خدمات مشاوره ای و برنامه های آموزشی کوتاه مدت
یکی از تازه ترین فعالیت های مركز تحقيقات فرآوري مواد معدني ايران که درباره آن اطلاع رسانی شده مربوط به تدوین استانداردهای مرجع مواد معدنی می شود. براین اساس مرکز تحقیقات فراوری مواد معدنی ایران براي نخستین بار اقدام به تدوین استانداردهاي مرجع مواد معدني در كشور كرده است. اين استانداردها جهت كنترل نمونه هاي آزمايشگاهي مورد استفاده قرار مي گيرد.
بهره گرفته شد. سرمايه گذاری لازم در خصوص تجهيز و آماده سازی واحدهای مختلف تحقيقاتی در مرکز توسط وزارت صنايع و معادن سابق و از طريق دريافت خدمات از شرکتهای مهندسی بين المللی صورت گرفت. مطالعات طراحی و انتخاب تجهيزات آزمايشگاهی، پايلوت و کارگاهها در مرکز فرآوری مواد معدنی توسط دو شرکت استراليايی "BHP" و "AMDEL" به عنوان مشاور و با همکاری "موسسه تحقيقات و کاربرد مواد معدنی ايران" به عنوان مشاور اصلی انجام پذيرفت.
اهداف و زمينه های فعاليت مرکز فرآوری مواد معدنیهدف از تاسيس مرکز فرآوری مواد معدنی در درازمدت پايه گذاری اصولی صنايع معدنی و شتاب دهی به توسعه کمی و کيفی اين صنعت با استفاده از فناوری نوين در استحصال مواد معدنی و تامين مواداوليه موردنياز صنايع مختلف در کشور و در نتيجه کاهش وابستگی به واردات در اين زمينه است. در راستای اين اهداف، موارد زير نيز به عنوان اهداف کوتاه مدت مطرح شده اند:
• استقرار مرکز تحقيقات فرآوری مواد معدنی با قابليتهای زير به عنوان رکن اساسی در امر تحقيق و توسعه و ارائه خدمات ضروری در زمينه اهداف درازمدت
• گسترش و بهينه سازی فرآيندهای فرآوری مواد معدنی با انجام تحقيقات و مطالعات آزمايشگاهی و نيمه صنعتی و تهيه طرحهای فرآوری در مقياس صنعتی (کارخانه)،
• انجام آزمايشهای مختلف کانی شناسی و شيميايی روی نمونه های زمين شناسی، معدنی و مربوط به فرآيندهای فرآوری
• آموزش فارغ التحصيلان دانشگاهها و شاغلان بخش معدن و تامين نيروهای متخصص در زمينه فرآوری مواد معدنی
• تدوين و تهيه استانداردها در زمينه فرآوری مواد معدنی
• کمک به توسعه و تکميل مراکز تحقيقاتی موجود در کشور
زمينه های فعاليت مرکزاز لحاظ نوع مواد معدنی، دامنه فعاليتهای مرکز در زمينه فرآوری تمام مواد معدنی، فلزی، غيرفلزی، کانيهای با ارزش و زغال سنگ است. البته نفت و مواد راديواکتيو در اين مجموعه قرار نمی گيرند.
در واحدهای آزمايشگاهی و نيمه صنعتی (پايلوت پلنت) عمليات زير انجام می شود:
• سنگ شکنی و آسيا
• دانه بندی: سرند، هيدروسيکلون، کلاسيفاير
• روشهای جداسازی فيزيکی: ثقلی، مغناطيسی و الکتروستاتيکی
• فلوتاسيون
• هيدرومتالورژی
• پيرومتالورژی
• جدايش جامد- مايع
• مطالعات زيست محيطی
• بيوتکنولوژی و نانوتکنولوژی
• پردازش داده ها
در واحد آزمایشگاهی کانی شناسی عملیات زیر انجام می شود:
• آماده سازی نمونه
• مطالعات میکروسکوپی
• مطالعات سیالات درگیر
• ژئوشیمی ،متالورژی فیزکی و هسته ای توسط دستگاه پروپ میکرو آنالیز (EPMA)
• تهیه تصویر با بزرگنمایی ۳۰۰۰۰۰بار با قدرت تفکیک ۳ تا ۱۰ نانومتر توسط دستگاه میکرو سکوپ الکترونی روبشی SEM
• تجزیه کانی شناسی کمی برای داده های مرتبط با مطالعات متالورژیکی توسط دستگاه QEM SCAN
• تعیین کانی های تشکیل دهنده مواد معدنی توسط دستگاه پراش پرتو ایکس (XRD)
• تعویض آسان المانهای حرارتی مختلف توسط دستگاه آنالیز حرارتی (DTA/TGA)
در واحد آزمایشگاهی شیمی عملیات زیر انجام می شود:
• آماده سازی نمونه
• اسپکترومتری
• توزین
• FIRE ASSAY
• XRF
• الکتروشیمی
• انحلال
تدوین استانداردهای مرجع مواد معدنی یکی از تازه ترین فعالیت های مركز تحقيقات فرآوري مواد معدني ايران که درباره آن اطلاع رسانی شده مربوط به تدوین استانداردهای مرجع مواد معدنی می شود. براین اساس مرکز تحقیقات فراوری مواد معدنی ایران براي نخستین بار اقدام به تدوین استانداردهاي مرجع مواد معدني در كشور كرده است. اين استانداردها جهت كنترل نمونه هاي آزمايشگاهي مورد استفاده قرار مي گيرد.
امروزه استفاده از استانداردهاي مرجع و كنترل كيفي آزمايشگاهها امري ضروري است. بنابراین با توجه به اهميت اندازه گیریهاي آزمايشگاهي در كليه موارد، به خصوص مواد معدني، ضروري است در مراحل اندازه گیری مطابق با استانداردهاي معتبر دنيا از مقايسات بين آزمايشگاهي و استانداردهاي مرجع بهره برد.
در اين راستا مركز تحقيقات فراوري مواد معدني ايران به سبب در اختيار داشتن تجهيزات مورد نياز براي اين امر و به سبب تجربه بالايي كه در فراوري و اندازه گیری مواد معدني نظير سنگ اهن، مس، سرب و روي دارد با همکاری و حمایت مدیریت پژوهش و بومی سازی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران اقدام به تدوین این استانداردها كرده است.
مرحله اول این طرح با همکاری آزمایشگاههای داخلی و خارجی مرتبط در زمینه اندازه گیری مواد معدنی انجام شده و استانداردهای سنگ آهن با عیار و ترکیب درصدهاي مختلف تدوین شده است. لازم به ذكر است، مرکز تحقيقات فرآوري مواد معدني ايران آماده تحویل نمونه های استاندارد تدوین شده به شرکت ها و آزمایشگاههای همکار است.
نخستین بازدید کرباسیان از مرکز تحقیقات فراوری مواد معدنیاما خبرنگاران در حالی قرار است فردا برای نخستین بار از مرکز فراوری مواد معدنی ایران بازدید کنند که مهر مهر امسال رئیس هیئت عامل ایمیدرو در نخستین هفته های کاری خود در این سازمان
یس هیئت عامل ایمیدرو اما حدود یک ماه پس از بازدید خود از مرکز تحقیقات فراوری مواد معدنی ایران درباره این مرکز حرفهای متفاوتی زد. کرباسیان گفت: واگذاری مركز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران غیر كارشناسی است.
وی افزود: تصمیم به واگذاری این مركز، تصمیمی اشتباه، غیركارشناسی و خلاف منافع توسعه و سرمایه گذاری در معادن است و در نتیجه، تقاضا شده این مركز مهم، واگذار نشود.
از این مرکز بازدید کرد.
مهدی کرباسیان در این بازدید گفت: كشورهای منطقه، بازار بكری برای توسعه فعالیت های مركز فرآوری مواد معدنی ایران است.
وی افزود: حیات هر سازمان وابسته به وجود تحقیق و پژوهش است و اگر كشورهایی نظیر آمریكا، اروپا و غیره پیشرفت مستمر دارند، به دلیل اختصاص هزینه های لازم به حوزه تحقیق و پژوهش است.
وی ادامه داد: میزان هزینه تحقیقات برای سازمان توسعه ای نظیر ایمیدرو بسیار پایین است و برای ارتقای جایگاه كشور در زمینه محیط كسب و كار، توجه به بودجه تحقیقات و پژوهش ضروری است.
رئیس هیئت عامل ایمیدرو با اشاره به پیش زمینه های توسعه تحقیق و پژوهش گفت: تامین تجهیزات، امكانات و نیروی انسانی و نیز تعریف صحیح از تحقیقات و انتخاب مسیر درست، برای توسعه این حوزه ضروری است.
وی افزود: البته نتایج حاصل از تحقیقات ممكن است كوتاه مدت و ملموس نباشد و باید صعه صدر داشت. همچنین، نباید انتظار اقتصادی بودن آن را داشت.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت همچنین با بیان اینكه مركز فرآوری مواد معدنی ایران یك بخش زیربنایی و اساسی برای توسعه كشور محسوب می شود، تصریح كرد: این مركز ظرفیت بالایی داشته و امكان افزایش فعالیت تا ۴ برابر را دارد و باید به صورت جدی تر و فعال تر از قابلیت ها و ظرفیت های موجود بهره برد. ایمیدرو نیز با تمام توان از این مركز حمایت می كند.
كرباسیان با تاكید بر اجرای اولویتهای كاری این مركز برای توسعه اعلام كرد: تدوین آیین نامه بازاریابی (ایمیدرو مجوز این نوع فعالیت را صادر می كند)، انتصاب ۳ نفر هیات اجرایی از مركز، گسترش فعالیتهای پژوهشی به سمت مواد معدنی كمیاب و گرانقیمت، برقراری ارتباط با مراكز تحقیقاتی و علمی بین المللی، اعلام زمانبندی برای اجرای به موقع طرحها و نیز تعریف طرحهای پژوهشی كاربردی و از جمله طرحهای زیست محیطی، از اولویتهای كاری این مركز محسوب می شود.
انتقاد از واگذاری مرکز تحقیقات فراوری مواد معدنیرئیس هیئت عامل ایمیدرو اما حدود یک ماه پس از بازدید خود از مرکز تحقیقات فراوری مواد معدنی ایران درباره این مرکز حرفهای متفاوتی زد. کرباسیان گفت: واگذاری مركز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران غیر كارشناسی است.
وی افزود: تصمیم به واگذاری این مركز، تصمیمی اشتباه، غیركارشناسی و خلاف منافع توسعه و سرمایه گذاری در معادن است و در نتیجه، تقاضا شده این مركز مهم، واگذار نشود.
رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران با اشاره به اینكه توسعه حوزه پژوهش از جمله وظایف حاكمیتی ایمیدرو بوده و به همین دلیل، مصلحت نیست مركز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران واگذار شود، گفت: توسعه این مركز از جمله تكالیف ما است و این مركز ملی با برخورداری از تجهیزات مدرن و نیروی متخصص، باید فعالتر شود و ظرفیت بالای موجود، ایجاب می كند كه فعالیت های پژوهشی كاربردی آن در حوزه داخلی و منطقه ای گسترش یابد.
وی افزود: از این رو، تدوین برنامه ریزی كوتاه مدت و میان مدت برای تجهیز امكانات و ارتقای جایگاه این مركز ضروری بوده و برای توسعه فعالیت های پژوهشی آن، باید برنامه ریزی جامعی صورت گیرد. همچنین، استفاده از فناوری های روز دنیا، جزو وظایف اصلی این مركز قرار گیرد.
رئیس هیئت عامل ایمیدرو با اشاره به موضوع برقراری ارتباط مركز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران با خارج، تصریح كرد: برقراری ارتباط با مراكز پژوهشی بین المللی با بهره گیری از شیوه های نوین ارتباطی، دعوت از دانشجویان و پژوهشگران داخلی و خارجی برای همكاری با مركز یاد شده و نیز برقراری ارتباط با ژورنال های بین المللی، موجب بالابردن سطح علمی و پژوهشی این مركز خواهد شد.
وی خاطرنشان كرد: برقراری سیستم بهره وری و ایجاد محیطی مناسب برای افزایش انگیزه كار در چنین مراكزی ضروری است.
مرکز تحقیقات فراوری مواد معدنی جزو پنج مرکز اول دنیامدیر مركز فرآوری مواد معدنی ایران نیز در چند وقت مطالبی را درباره فعالیتهای این شرکت عنوان کرده است.
حسین عسگرزاده با بیان اینكه در این مركز، برای همه مواد معدنی فلزی و غیرفلزی، فرآوری انجام می شود، گفت: تجهیزات این مركز از برترین تجهیزات روز دنیا تهیه شده و پایلوت فرآوری این مركز، جزو ۵ مركز نخست دنیاست و تاكنون، طرحهای ملی و حتی فراتر از سطح ملی همچون تجزیه مواد معدنی سنگان و سرب و روی مهدی آباد را به اجرا رسانده ایم.
وی افزود: جلوگیری از خام فروشی در كشور جز از طریق این مراكز تحقیقاتی امكان پذیر نیست و همچون همه جای دنیا، توسعه و نتیجه مندی مراكز مذكور، سرمایه گذاری، تحمل، اعتقاد و اعتماد می خواهد.
وی با اشاره به ظرفیت بالای این مركز برای توسعه خدمات پژوهشی، گفت: برای توسعه فعالیتها، برنامه ایجاد نمایندگی در ۳۰ استان را به تصویب رسانده ایم و در بخش خارجی نیز، با كشورهایی نظیر افغانستان و عمان مذاكراتی انجام شده است.
عسگرزاده به برنامه های این مركز اشاره كرد و گفت: راه اندازی آزمایشگاه زغال سنگ، واحد تحقیقات فلزات استراتژیك، بخش تحقیقات عناصر نادر و نادر خاكی و نیز راه اندازی بخش تحقیقات سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی از جمله این برنامه ها است.
